Windchill - Gevoelstemperatuur bij kou en wind

Elke wandelaar kent het fenomeen: je beklimt een berg, komt zwetend aan de top en zodra je wordt blootgesteld aan de wind, begin je te rillen. Dit effect dat bekend staat als windchill moet je niet onderschatten en kan snel een probleem worden als je er voor langere tijd aan wordt blootgesteld. Onderkoeling en zelfs bevriezing kunnen het gevolg zijn. Hoe je het beste rekening kunt houden met het windchill-effect en wat je moet doen als dit optreedt, om bevriezing te behandelen en te voorkomen, lees je in ons artikel.

Wat is het windchill-effect?

Windchill, in eenvoudige termen, beschrijft het verschil tussen de werkelijke en de gevoelstemperatuur bij kou. Het is gedefinieerd voor temperaturen onder de 10°C-markering. Het volgende gebeurt: wind - ongeacht of het werkelijke wind is of alleen tocht, zoals bijvoorbeeld gebeurt bij lange afdalingen - haalt de relatief warme lucht van het huidoppervlak weg en zorgt zo voor meer verdampingskoeling.

Het gaat bij windchill dus eigenlijk niet om een temperatuur, maar eerder om een eenheid voor het warmteverlies. Om het gemakkelijker te maken wordt het effect gemeten als temperatuur.

Maar dit leidt al snel tot een misverstand. Hier is een klein voorbeeld: als de buitentemperatuur rond de 5°C ligt is en er is een windsnelheid van 50 km/h, is de gevoelstemperatuur van de wind ongeveer -1°C. Bevriezing zou hier echter nooit optreden vanwege de hogere, absolute buitentemperatuur.

De windchill-factor is daarnaast een zeer individuele waarde die door vele verschillende factoren wordt beïnvloed, zoals bv. het lichaamshaar, verwarmende crèmes en natuurlijk de thermoregulatie van het lichaam. Het is ook gebaseerd op de aanname dat je altijd op zeeniveau bevindt. De lucht is echter veel dunner in de hoogte, waardoor de warmtecapaciteit vermindert en ook de gevoelstemperatuur minder sterk is.

Hoe wordt de windchill berekend?

De huidige geldige formule voor het berekenen van de windchill-factor is:

Ta beschrijft de luchttemperatuur in Celsius en v is de windsnelheid in km/h. De formule is daarbij niet van toepassing op een volledig windstille omgeving, omdat bij windsnelheden onder de 1,34 m/s een positief windchill-effect kan worden berekend. Dit heeft te maken met het isolerende effect van de huid dichtbij de lucht, die bij rustig weer opwarmt en niet wordt meegevoerd. Daarom wordt de geldigheid van de formule pas vanaf een windsnelheid van 5 km/h berekend.

Windchill vs. gevoelstemperatuur

Vaak wordt het windchill-effect gelijkgesteld aan de gevoelstemperatuur. Dit laatste is echter nog steeds van andere factoren afhankelijk, zoals de luchtvochtigheid, die bij zeer hoge temperaturen wordt berekend met de warmte-index. Bovendien heeft elke persoon een ander gevoel van warmte, dat wordt bepaald door herkomst, gewicht, lengte, activiteitsniveau, kleding, zonlicht en huideigenschappen en andere factoren. Ten slotte is de windchill een van deze factoren.

Onderkoeling door windchill

Zoals eerder vermeld, kan er bij positieve temperaturen ook door het windchill-effect geen bevriezing optreden. Wel kan er onderkoeling optreden, een zogenaamde hypothermie. Het begint wanneer de lichaamstemperatuur onder 35°C daalt en zich eerst manifesteert door spiertrillingen, snelle hartslag en snelle ademhaling. Als de lichaamstemperatuur blijft dalen, kan dit het bewustzijn reduceren, de bloeddruk en de hartslag dalen en in ernstige gevallen (lichaamstemperatuur lager dan 28°C) kan bewusteloosheid, verminderde hersenactiviteit, aritmie en uiteindelijk de dood optreden.

Er zijn verschillende oorzaken van hoe hypothermie kan ontstaan. Naast de lage luchttemperatuur is het vooral koud water en wind (windchill) die kunnen leiden tot snel warmteverlies. Praktisch gezien kan dit bv. optreden bij lawine-ongelukken, door het ijs zakken, langdurig verblijf in een koude omgeving met ongeschikte kleding, maar ook tijdens fysieke inspanning

De behandeling van onderkoeling moet, indien mogelijk, aan een arts worden overgelaten. Als er geen arts beschikbaar is, moet u de betrokkenen zo mogelijk langzaam opwarmen. Het begint met het midden van het lichaam, want als je eerst de extremiteiten opwarmt, wordt het koude bloed naar het hart gepompt, wat kan leiden tot een verdere verlaging van de lichaamstemperatuur. Hetzelfde effect treedt op wanneer de ledematen hoger worden opgeslagen dan het midden van het lichaam.

De volgende maatregelen kunnen worden getroffen:

• Wikkel de persoon in droge, warme kleding of dekens en bedek het hoofd en de nek.
• Indien mogelijk, warme bouillon en voedsel - geen alcohol, geen medicatie, geen warme dranken en warm eten, geen koffie, geen zwarte thee.
• Als het slachtoffer buiten bewustzijn is, moet de kleding worden verwijderd met een schaar en langzame maatregelen voor opwarming van de romp worden getroffen.

De beste manier om onderkoeling te voorkomen, is om kleding aan te passen aan externe omstandigheden. Winddicht en waterdichte kleding kan in extreme situaties levensreddend zijn. Je moet ervoor zorgen droog te blijven en niet in de wind te staan. Houd hoofd en mond bedekt om te voorkomen dat u te veel warmte verliest en de longen niet doorstroomt worden met koude lucht.

Bevriezing bij zeer lage temperaturen

In tegenstelling tot onderkoeling, die alleen de bloedsomloop beïnvloedt, tast bevriezing direct het weefsel aan. Ze komen voor bij langdurige blootstelling en inadequate kleding bij temperaturen onder 0°C en zorgen voor het afsterven van bloedvaten en cellen, die later necrose vormen - gebieden van dood weefsel.

Bevriezing wordt in vier graden ingedeeld:

1. Graad: bleke huid, zwelling van het aangedane deel van de huid, pijn
2. Graad: blauw-rode huidkleur, blaarvorming
3. Graad: bijna pijnloze dood van het weefsel
4. Graad: bedekt met ijslaag en complete weefselvernietiging

Oppervlakkige bevriezing kan worden behandeld door te proberen de aangetaste lichaamsdelen opnieuw te verwarmen met lichaamswarmte (bijvoorbeeld handen in de oksels). Om de bloedsomloop te stimuleren, moeten de ledematen worden bewogen en moet het lichaam verder worden verwarmd met dekens en kleding. Warme, gesuikerde drankjes kunnen hier helpen. Blaren mogen niet worden geopend en de wonden moeten kiemvrij worden bedekt.

Bij meer ernstige bevriezing mogen de bevroren delen van het lichaam echter niet worden verwarmd of verplaatst. Vooral de buitenste ledematen zoals handen, voeten, vingers en tenen, maar ook uitstekende delen van het lichaam zoals neuzen, oren of kin lopen een groot risico.