In Australië leven maar 26 miljoen mensen op een oppervlak van 7,5 miljoen km². Vindingrijkheid en overlevingsvaardigheden behoren daarom simpelweg bijna bij het dagelijks leven voor alle Aussies die ver buiten de grote metropolen leven.
In Nederland daarentegen ziet het er natuurlijk heel anders uit: zes keer zoveel mensen op minder dan een twintigste deel van het oppervlak van Australië. Weidse wildernis? Vergeet het maar. Oorspronkelijke bossen? Natuurlijk onder natuurbescherming! Afgesloten van de buitenwereld? Nou ja, als het bereik van een netwerk als maatstaf geldt, misschien hier en daar…
Overleven in de wildernis in Europa is meestal een geval van de drie toetsen 1-1-2. Bushcraft heeft ook niet per se zoveel overeenkomsten met survival. Bij survival gaat het erom bij een niet vrijwillig aangegane gevaarlijke situatie snel weer van de wildernis in de bewoonde wereld te komen (en je daarbij, als je survival-expert Bear Grylls mag geloven – met allerlei ongebruikelijke planten en insecten moet voeden). Dit kan bijvoorbeeld aan de orde zijn als je verdwaalt, gewond raakt of geen mogelijkheid hebt om hulp te halen of een alarmnummer te bellen.
Bushcraft betekent daartegen avontuur en uitdaging. Met zo weinig en efficiënt mogelijke uitrusting zijn nauw verbonden ervaringen in de natuur en het bos het hoofddoel. Vuur maken, hout zagen, kamp bouwen en onder de vrije hemel (of een tarp) overnachten.
Zonder tot in detail hierop in te gaan, kan het verschil tussen bushcraft en survival worden gedefinieerd doordat bushcrafting vrijwillig gebeurt – ook als de daarvoor benodigde vaardigheden natuurlijk voor veel ‘overlevingssituaties’ heel handig zijn.
Uitrusting voor bushcraftavonturen
Terwijl overlevingsexperts op de televisie ver weg van elke menselijke bewoning worden gedropt, gebeurt dit meestal met een praktische uitrusting zoals klimtouwen, grote messen en allerlei handige attributen. Het fijne aan bushcrafting is dat je vooraf informatie kunt inwinnen over de plek waar het avontuur gaat plaatsvinden en je uitrusting hierop kunt aanpassen.
Tot de basisuitrusting van bushcrafting behoren:
- warme en weerbestendige outdoorkleding
- drinkfles
- wandel-, tour- of trekkingrugzak
- mogelijkheid vuur te maken
- uitrusting voor een kampeerplaats (bv. tarp, slaapzak, isomat of hangmat)
- knowhow over dieren, planten, weer, etc.
- kaartmateriaal en kompas
- indien nodig: waterfilter of tabletten om het water mee te zuiveren
Met het gebruik van minder uitrustingsonderdelen kan ook met de prikkel of de moeilijkheidsgraad bij bushcrafting worden gevarieerd. Geen aansteker, geen zaag, geen touw of geen mes? Er zijn altijd nog mogelijkheden om bushcrafting uitdagender te maken.
Vuur maken voor beginners en gevorderden
De beste manier om zonder aansteker een warmend vuurtje te stoken, zijn natuurlijk lucifers – grapje! Er is inderdaad een hele lijst mogelijkheden om in de wildernis vuur te maken. Hier een kleine greep uit de mogelijkheden:
- Vuur maken met vonken
In de speciaalzaak bestaan daarvoor kant en klare vuurstaalkits met magnesium en metalen schrapers. Daarmee kan fijn zaagsel goed ontbranden (met een beetje oefening). Ook een kantbeitel of een batterij kunnen de benodigde ontstekingsvonk laten ontstaan. - Vuur met een zonnestraal
Een loep als brandglas ontbrandt zaagsel of droog gras in korte tijd. Het addertje onder het gras: hier heb je wel een loep (of ander soort brandglas nodig, zoals een fles of ijsbol) en de zon moet flink schijnen. - Chemisch vuur
Bepaalde chemicaliën kunnen in combinatie met andere chemicaliën en lucht een regelrechte fik worden. Dat vermelden we alleen volledigheidshalve, want echte bushcraftfans houden meer van hun eigen methoden dan van chemische bouwpakketten. - Vuur door wrijving
De vuurboor is waarschijnlijk de oudste en meest universele methode om vuur te maken. Het fijne hieraan is dat je in principe geen hulpmiddelen nodig hebt (oké, een mes is best handig) en deze methode is als sinds de steentijd miljoenen keren uitgevoerd en beproefd.
Bij bushcrafting is vuur maken een wezenlijk onderdeel en voor velen het meest belangrijke deel. Vuur geeft warmte, op vuur kun je koken, bakken en het water hygiënisch afkoken. Bovendien geeft het licht en beschermt behoorlijk goed tegen wilde dieren (die vind je in Nederland niet zoveel, maar je weet maar nooit…)
Kamp bouwen en buiten slapen
Bij bushcraft gaat het er niet altijd om in de wildernis voort te bewegen. Terwijl sommige bushcraftfans overdag door het bos lopen waarbij ze telkens op weg zijn naar een bepaald doel en dagelijks een nieuwe slaapplaats zoeken of bouwen, verblijven anderen meerdere dagen in hun zelfgebouwde kamp. Navenant eenvoudig of uitvoerig moeten ook de afzonderlijke kampen en bivakplekken worden opgezet.
- Bivak of tarp
Vooral als bushcraft beginner is een tarpzeil, een simpele hangmat of een bivakzak de perfecte oplossing om de nacht veilig door te komen. Een slaapzak is natuurlijk ook niet verkeerd. Een echt bushcraft-onderkomen vergt daartegen wat meer werk. - Shelter als basis
Wie niet in een grot, onder een hoop bladeren of een overtekende rots wil wegkruipen, is het best af met een shelter als onderkomen. Aan twee vaste punten (bomen) wordt een stabiele tak als nokbalk bevestigd (in het begin bij voorkeur met een touw dat je in de rugzak hebt) en met schuin geplaatste takken uitgebreid.
Zo ontstaat een schuin dak dat je steeds meer kunt bedekken met takjes, bladeren, dennentakken etc. Afhankelijk van de tijd en moeite die je erin steekt, wordt het dak behoorlijk waterdicht en biedt het ook goede bescherming tegen wind en zon. Als basis voor een bushcraftkamp kan het creatief worden uitgebreid en aangevuld. - Uitgebreid bushcraftkamp
Alle mogelijke voorwerpen kunnen bij bushcraft met eenvoudige middelen worden gemaakt. Van een driepoot voor het kampvuur, tot een stoel, tafel en verschillende potten. Handig om zulke spullen te maken zijn een mes en touwen of kabels.
Natuurlijk kunnen de kabels van vezels, schors of grassen zelf gemaakt worden. Dat maakt de opzet wel wat omslachtiger en is eigenlijk aan te raden als uitdaging voor de ervaren bushcrafter.
Het is de moeite waard om in elk geval een paar knopen te leren en je bezig te houden met het bouwen van huizen, hutten en stellages in de middeleeuwen. Daarbij kun je veel inspiratie opdoen voor jouw volgende bushcraftproject.
In elk geval moet het kamp stabiel en veilig gebouwd worden. Bedenk daarom altijd of de constructie ook bij regen, geheel doorweekt of onder 20 cm sneeuw stabiel blijft (afhankelijk van wat je van plan bent…)
Overige algemene tips om te “pitten in de natuur” vind je ook in de blogartikelen van bergvriendin Lisa.
Voeding tijdens bushcrafting – hoe kom ik aan eten en drinken?
Speciale bushcraftvoeding bestaat eigenlijk niet. In plaats daarvan hangt het menu af van vele factoren, zoals het type en de duur van de trip, regio, jaargetijde ets. In de wildernis voedsel vinden zonder direct strafbare feiten te plegen is ook niet zo eenvoudig.
In principe blijft alleen het verzamelen van bessen, fruit, noten en paddenstoelen over. Daarom is het in elk geval beter een afgepaste hoeveelheid voedsel gewoon mee te nemen naar de “bush” en eventueel aan te vullen met plaatselijke levensmiddelen.
In een survivalsituatie ziet dat er natuurlijk heel anders uit: daar telt (bijna) alles wat het lichaam voldoende energie geeft om te overleven.
In elk geval zijn levensmiddelen zinvol die met een laag gewicht veel energie leveren en daarvoor geen omslachtige bereiding vergen (bijv. geen of weinig water en geen vuur). Met mueslirepen, gedroogd vlees, vis en fruit moet een goede start van je bushcraft-lifestyle zeker lukken.
Bij water moet je ook goed opletten. Zonder sportieve inspanning heeft het lichaam al ca. 1,5 liter water per dag nodig. Bij bushcraft kom je aan het zweten en kan het zomaar 3 liter worden. Bij het survivalen kunnen alle mogelijke bronnen, beken en zelfs regenwater aanlokkelijk werken. Echt gezond is dat vaak niet (tenzij je hoog in de bergen direct uit de bron drinkt). Daarom moet water in de wildernis gekookt of gefilterd worden.
Gelukkig heeft bergvriend Simon onder andere tweemaal Noorwegen bewandeld (en dat waren lange tochten…) en daarbij alle tips over zuiver drinkwater op een rij gezet.
Bushcraft in Nederland – overleven in de “jungle met kleine lettertjes”
Buiten het eigen terrein is bushcraft in principe overal verboden. Je mag geen tent in het bos opzetten, een kamp bouwen of vuur maken op een plek die niet daarvoor is bedoeld en aangewezen.
Vallen zetten, jagen en vissen zijn zonder de vereiste vergunningen natuurlijk ook niet toegestaan. Soortgelijke regels gelden trouwens in de meeste andere Europese landen. Ook met grote messen, machetes of speciale bijlen door het bos lopen, is niet bepaald aan te raden. Bomen kappen, schors verwijderen, takken afsnijden of zelfs hout sprokkelen van de bosgrond is helaas ook niet toegestaan.
Wie dus buiten speciale bushcraftcamps of particuliere terreinen zijn passie voor een leven in en met de natuur wil uitleven, beweegt zich bijna altijd tussen illegaliteit en een grijs gebied.
Zonder de intentie verboden bushcraftacties te inspireren, kan het grijze gebied in veel gevallen voldoende speelruimte bieden voor een eigenlijk officieel verboden overnachting in een shelter. Als de boswachter je bij het bouwen van een shelter betrapt, kan hij misschien een oogje dichtknijpen en verlangen dat het “illegale onderkomen” weer wordt afgebroken.
Wie echter wordt betrapt bij ongeoorloofd vissen en jagen, staat er slechter voor en moet rekenen op een bekeuring. Ook bij het eigenmachtig vellen van bomen, vuur maken of vervuilen van de natuur met afval is er geen speelruimte voor onderhandelingen.
Wie zich rustig, stil en onopvallend gedraagt en geen blijvende sporen in de natuur achterlaat, heeft goede kaarten om het bushcraft avontuur in het woud van de kleine lettertjes ongemoeid te doorstaan.
In elk geval dien je jezelf vooraf grondig te informeren en eventueel bij de betreffende gemeente of eigenaar van het land een goedkeuring te vragen. Voor grotere projecten is deze werkwijze in principe zonder alternatief en op lange termijn speel je op zeker.
Training in bushcraft of survivalcamp
Wie een keer veel verschillende bushcrafttechnieken (ook met ondersteuning) wil uitproberen en zich graag door andere outdoorfans laat inspireren kan in een bushcraft kamp of survivaltraining veel plezier beleven en nieuwe ervaringen opdoen. Uiteindelijk gaat het er bij bushcraft niet om door het bos te lopen, een kamp te bouwen voor het vuur te zitten, maar om een heleboel kennis over de natuur en het leven in en met haar.
Daaronder vallen kennis van planten, dieren, verschillende materialen, technieken, klimaat, astronomie, weer en geologie. Hoe beter men deze natuurlijke processen begrijpt, des te makkelijker je je kunt oriënteren en de situatie bij bushcraft correct kunt inschatten.
En hoe meer kennis je bij bushcraft meebrengt in de natuur, des te minder uitrusting hoef je op de rug te dragen.
