In het begin was er het doek. Toen kwamen er een paar touwen en het landschap. Allemaal heel eenvoudig, toch? Maar van het scheppingsverhaal weten we ook dat dingen die eenvoudig lijken snel ingewikkeld kunnen worden. Een tarp opzetten lijkt daarop geen uitzondering te zijn. Toch zeker als je kijkt naar de YouTube-tutorials van bushcrafters en survivalexperts. De instructies veranderen vaak in een uitgebreide DIY-workshop. Hierin bespreken de makers hun eigen voorkeuren uitgebreid. Vaak heb je ook een hele waslijst aan materiaal nodig. In de handleidingen van bloggers of fabrikanten lezen we dan weer dat er geen grenzen worden gesteld aan creativiteit en mogelijkheden.
Erg leuk allemaal, maar helaas volgen er in plaats van praktijk gewoon nog meer tips. Bijvoorbeeld dat je eerst moet beslissen of de tarp moet dienen als luifel voor je tent of als slaapplaats. Of wil je deze eerder gebruiken als overdekte ontmoetingsplek, zonneschermdoek of windbescherming? Allemaal leuk en aardig, maar waarom zou een tarp niet meerdere functies tegelijk kunnen vervullen? Eigenlijk wilde ik ook weten welke knopen ik kan gebruiken om deze prachtige constructie te maken. Welke volgorde moet ik hanteren? En waarom zit er op de ene foto een knik in het dak en op de andere foto niet?
Keep it simple: hoe eenvoudiger, hoe overzichtelijker
Ondanks alle vragen die nog onbeantwoord zijn, is er toch al goed nieuws. Hoe je een tarp opzet, kan relatief eenvoudig en (hopelijk) naar tevredenheid worden uitgelegd. En je hoeft in eerste instantie alleen de eenvoudigste opzetmethode te begrijpen. Als je die eenmaal onder de knie hebt, is het allemaal relatief simpel. Dit ondanks de verschillende varianten die er bestaan. Het opzetten en afbreken van een tarp zou zo een eitje moeten zijn.
Onder het motto keep it simple willen we je ook leren hoe je een tarp opzet zonder stokken, haringen, touwspanners en alle andere hulpmiddeltjes die vaak bij een tarp worden geleverd. Zo zit je niet meteen in de knoei als er midden in je vakantie iets stukgaat. Bovendien kun je er op die manier ook voor kiezen om alle kleine plastic en metalen onderdelen thuis te laten. Op deze manier hoef je geen extra gewicht mee te sjouwen.
De oersimpele basisconstructie van een tarp
Dit is de basisconstructie: een vierkante tarp met ogen of lussen. Deze zitten aan de vier hoeken, waaraan telkens een lang koord is bevestigd. We gaan ervan uit dat de tarp wordt opgezet door één persoon. De tarp ligt uitgespreid tussen vier bomen . Die staan toevallig op precies de juiste afstand van ongeveer twee meter van de hoeken. Even later hangt de tarp stevig gespannen tussen deze bomen en biedt hij bescherming tegen de regen. Dat is ons eerste doel.
Waar moet de tarp komen? De geschikte plaats
De eerste stap is het vinden van een geschikte plek. Daarbij gelden dezelfde regels als voor het vinden van een tent- of een slaapplaats in het algemeen. Vuistregel: zo beschut mogelijk tegen de wind, geen koude plek en geen plaats waar de regen blijft staan. Verder moet de plek natuurlijk voldoende ruim zijn, zodat je zo comfortabel mogelijk kunt zitten of eventueel liggen. Tot slot moeten er genoeg bevestigingspunten zijn om de tarp op te spannen.
De plaats moet minstens vier bevestigingspunten hebben of bv. een rotswand plus drie bevestigingspunten. Zijn er maar drie bevestigingspunten? Dan zal één hoek van de tarp altijd flapperen in de wind en/of in het regenwater hangen.
Het is beter om al snel en gericht op zoek te gaan naar zo’n plek. Zo vermijd je dat je tijdens het opzetten merkt dat er niet genoeg ruimte is om de lijnen te spannen of dat de lijnen net te kort zijn en je niets hebt om ze langer te maken. Dat is trouwens ook de reden waarom je moet letten op de afmetingen van je tarp en de lengte van de lijnen.
Dat klinkt vanzelfsprekend, maar dat is het niet als je de tarp op het laatste moment hebt geleend. Of als je met z’n tweeën onderweg bent en de tarp van je partner gebruikt (het opzetten van de tarp met z’n tweeën of met meerdere mensen kan het er soms makkelijker op maken, maar ook veel moeilijker. Daar komen we aan het einde van dit artikel nog op terug).
De tarp opzetten: materiaal uitspreiden
Het materiaal zit bij voorkeur in een geschikte zak. Spreid dit zo netjes mogelijk uit op de kampeer- of slaapplaats en leg alles wat in de weg kan zitten aan de kant.
Stokken en haringen mee?
De mooiste en leukste manier is om alleen te gebruiken wat Moeder Natuur te bieden heeft. Ook omdat je dan het gewicht van stokken en haringen kunt uitsparen. Aan de andere kant zorgt het extra materiaal wel voor meer flexibiliteit en mogelijkheden en bespaart het je soms veel tijd.
Vooral in hoger gelegen berggebieden is het mogelijk dat je op kaal terrein geen geschikte “boomconstellaties”, genoeg stabiele takken of voldoende zware stenen vindt. In dat geval moet je je tocht plannen op basis van het verwachte terrein waar je wilt “tarpen”. Als je voor langere tijd onderweg bent en je op voorhand niet weet waar je gaat overnachten, moet je altijd minstens een set bestaande uit één (telescopische) stok en twee of drie kleine haringen in je bagage hebben. Als je trekkingstokken bij je hebt, kun je die ombouwen tot tarpstokken. Haringen kun je improviseren met (geslepen) stokken en takken die je uit lager gelegen, beboste zones kunt meenemen.
Scheerlijnen van de tarp
Als er geen meegeleverde scheerlijnen (meer) bij de tarp zitten, mag je ze niet vervangen door exemplaren uit de bouwmarkt of doe-het-zelfzaak. Die producten zijn namelijk alleen bestand tegen lage trekbelastingen, zijn te stijf, gaan niet erg lang mee en/of rafelen snel. Dunne statische reepsnoeren met een diameter van 3-4 mm zijn het meest stabiel en hiervoor geschikt (reepsnoeren van 3 mm hebben een breeksterkte van ongeveer 1,8 kN of 180 kg. Bij hogere belastingen zal de tarp waarschijnlijk eerder breken dan het reepsnoer). Ze kunnen op de juiste lengte worden afgesneden en rafelen kun je voorkomen door de afgesneden vezeleinden te smelten met een aansteker.
Bushcrafters en survivalknutselaars geven de voorkeur aan Paracord, dat naar verluidt ook goed geschikt is voor het opzetten van een tarp. Ik heb zelf geen ervaring met Paracord. De volgende vergelijking is dan ook theoretisch: reepsnoer is statischer en heeft een ruwer oppervlak, wat goed van pas komt bij het spannen en vastknopen. De meningen over het touw zijn echter verdeeld en er bestaat veel discussie over. Wat ik ervan denk: de respectieve voor- en nadelen zijn waarschijnlijk nauwelijks merkbaar bij 90% van de constructies. Als je ervaring hebt met verschillende soorten touwen, laat dan zeker een reactie achter.
De tarp uitspreiden
Spreid de tarp zo glad en ordelijk mogelijk op de grond uit en leg ook de scheerlijnen zo netjes en overzichtelijk mogelijk neer bij bevestigingspunten waaraan ze nadien gespannen moeten worden. Als het regent, kun je nu je rugzak of ander materiaal dat je niet nodig hebt onder de tarp schuiven. Waait het? Verzwaar of fixeer dan eerst de hoek of, nog beter, de hele kant die aan de wind is blootgesteld.
Til vervolgens de hoeken van de kant die in de luwte van de wind ligt één voor één op om ze te spannen. Omdat een tarp over het algemeen niet erg windbestendig is, moet je hem bij harde wind relatief laag opzetten. De windzijde moet daarbij tot tegen de grond komen, zodat de wind niet onder het zeil kan komen.
Bevestigingspunten bij het opzetten van je tarp
Nog meer goed nieuws: zowat alles wat redelijk stevig of zwaar is, kan als bevestigingspunt worden gebruikt. Denk bijvoorbeeld aan grote stenen, wortels, rotswanden, hekken, in de grond geslagen stokken of, indien nodig, een zak gevuld met een soort ballastmateriaal.
De lijn wordt dan gespannen door deze rechtstreeks aan het bevestigingspunt vast te knopen. Of door de lijn om het punt heen te halen en dan in tegengestelde richting aan zichzelf vast te knopen. Voor beide varianten heb je knopen nodig die onder spanning kunnen worden gelegd en vervolgens in positie blijven zonder te verschuiven.
Knopen: deze moet je zeker kennen, zowel gelegd als gestoken
De knopen moeten ook zo gemakkelijk mogelijk te leggen, aan te spannen en los te maken zijn. Welke zijn dat dan precies? Heb je er meerdere nodig of misschien maar één?
Dat hangt ervan af. Voor de meeste situaties bestaat er inderdaad een eenvoudige allround-superknoop. Je kunt deze gebruiken om bijna elk touw of elke reepsnoer overal aan vast te maken, aan te spannen, te verschuiven en los te maken zonder andere hulpmiddelen… Zelfs rond grote en logge bevestigingspunten.
Kende je de mastworp nog niet? Dan moet je ‘m zeker leren. Deze behoort tot de standaardkennis van de meeste bergvrienden. Hij wordt namelijk gebruikt voor het bouwen van relais tijdens het klimmen en komt bovendien goed van pas bij reddingen uit gletsjerspleten en tal van andere situaties tijdens het bergbeklimmen. De mastworp kan direct rond boomstammen, takken, stenen en andere bevestigingspunten worden gestoken.
Je moet ‘m in de lengte, in de breedte, in het donker en zelfs geblinddoekt kunnen leggen en steken. De mastworp is de eenvoudigste manier om je tarp te spannen. En de eenvoudigste manier is meestal ook degene met de minste zwakke punten.
Knopen voor het spannen van je tarp: beeldmateriaal
In bepaalde situaties kan de mastworp echter best lastig zijn. Vooral om een lijn achter een boom door te halen, is de adelborstknoop / taut-line hitch, die aanbevolen wordt door tarpfabrikant Hilleberg (zie filmpje), soms handiger.
Het is gemakkelijker om het touw te verschuiven en los te maken, als het aan zichzelf vastgeknoopt is. De knoop die Hilleberg toont met een extra lus is strikt genomen echter een adelborstknoop plus schuifknoop. Zonder deze extra lus is hij niet gemakkelijker los te maken dan de mastworp. En om de knoop te verschuiven en aan te spannen moet de lus losgemaakt worden.
Samengevat: de taut line hitch / adelborstknoop komt goed van pas wanneer je lijn aan lijn moet spannen in een steile hoek ten opzichte van elkaar. De mogelijkheid om hem onder spanning los te maken is ook een argument in het voordeel van de adelborstknoop. Situaties waarin het onmogelijk is het touw voor te spannen om een mastworp los te maken, zijn echter vrij zeldzaam.
In principe moet de tarpconstructie zo eenvoudig mogelijk zijn en uit zo min mogelijk knooppunten en materiaal bestaan. Anders krijg je last van zwakke punten en kwetsbare gebieden. Al zijn extra’s zoals de verstelbare touwspanners (line runners) wel heel nuttig en aangenaam voor complexere en hoogwaardige tarpen, zoals die van Hilleberg.
Eén voor één vastmaken aan de bevestigingspunten
Met behulp van de twee bovengenoemde knopen kan de tarp heel flexibel worden opgezet en zelfs in hoogte worden versteld als dat nodig is. Dat is eigenlijk best cool, of niet? Als vuistregel geldt: span het geheel na elke stap zo strak voor dat de constructie zelfs bij windvlagen standhoudt, maar tegelijkertijd ook los genoeg dat de volgende stap vlot lukt.
Als je eenmaal de lijn in je hand hebt, het bevestigingspunt hebt bepaald en de knoop onder de knie hebt, wijst het zich allemaal bijna vanzelf uit: fixeer de bevestigingspunten één voor één met lichte voorspanning. Trek ze vervolgens op de juiste hoogte aan in de gewenste hellingshoek van de tarp. Hoe slechter het weer, des te lager moet de tarp hangen en des te vlakker moet de hellingshoek zijn.
Opspannen met (trekking)stokken
Als je alleen bevestigingspunten op de grond hebt, moet je haringen of stokken gebruiken. Eerst bevestig je de tarp relatief losjes aan de haringen of andere bevestigingspunten op de grond. Daarna schuif je de stokken onder de tarp om deze op te zetten en te positioneren. Voor de stevigheid en een goed gebruik van de ruimte moeten de stokken meestal een beetje heen en weer worden geschoven en moet de hellingshoek worden aangepast.
Bij trekkingstokken worden de punten in de grond geslagen en wordt de tarp vastgebonden aan de handgrepen. Tot slot worden de bevestigingen bij de grond fijngeregeld door de mastworpen of adelborstknopen te verschuiven. Bijna alles spreekt eigenlijk voor zich, zou je denken. En toch zijn er heel wat mensen die eerst de stokken opzetten en zich dan afvragen waarom alles instort terwijl ze de hoeken proberen vast te maken …
Verschillende mogelijkheden om je tarp te spannen en te bevestigen
Nog een paar belangrijke tips:
- Bij het spannen van je tarp mogen de zijden zich niet allemaal op dezelfde hoogte bevinden. Anders kan regenwater op de tarp blijven liggen. Het schuine dak kan worden gemaakt met behulp van bomen, stokken of een dwars gespannen koord. De open, onbeschermde kant kan worden gebruikt als handige toegang tot een vuurplaats.
- De tarp moet voldoende stevig gespannen zijn om te voorkomen dat het zeil gaat flapperen in de wind of zich vult met water.
- Als er regen op komst is, moet je tijdens het opzetten direct een afvoergoot voorzien, zodat het water dat naar beneden stroomt niet onder het zeil van je tarp door kan stromen.
- (Trekking)stokken zijn erg geschikt voor het vormen van een nok of een knik naar boven in de tarp. Het is bovendien aanbevolen om een extra onderlaag onder je slaapmat te gebruiken als bescherming tegen vocht en vuil.
Doordacht dakontwerp
Voor de nok heb je tal van mogelijkheden en varianten, vooral voor grotere en zeshoekige tarpen. De tarp kan worden verdeeld in twee of meer “secties”. Doorgaans wordt de knik in het midden voorzien, langs de lijn van de langste diameter. Zo wordt de regen beter afgevoerd en beweegt de tarp minder bij sterke wind.
Hoogwaardige tarpen, zoals die van Hilleberg, hebben meestal niet alleen aan de hoeken ogen of lussen met scheerlijnen, maar ook in het midden van de zijkanten. Dat geeft je meer mogelijkheden om een knik te maken.
Span daarvoor eerst de hoekpunten voor zoals normaal. Maak vervolgens de extra punten in het midden van de zijkanten meer of minder hoog vast, afhankelijk van de gewenste hellingshoek. Daar heb je de vorm van je dak al. Als er geen extra ogen/lussen voorzien zijn, kun je als alternatief een aparte, losse lijn nemen en die langs de gewenste kniklijn onder de losjes voorgespannen tarp brengen. De bevestigingspunten voor deze extra lijn moet je natuurlijk van tevoren bepalen.
De tarp hoger spannen
Wil je comfortabel onder de tarp kunnen staan en ervoor zorgen dat hij hoog genoeg hangt, zodat er genoeg plaats onder is om vuur te maken en de rook te laten wegdrijven? Dan moet je het uiteinde van de lijn(en) met wat extra gewicht tot een bal binden. Of nog beter, in een zak, en die over een tak gooien die hoog genoeg hangt. Trek aan de zak, die dan hopelijk laag genoeg hangt, om de tarp met een mastworp of adelborstknoop vast te binden aan een ander bevestigingspunt dicht bij de grond.
Als je veilig naar het hogere bevestigingspunt kunt klimmen, is het tweede bevestigingspunt natuurlijk overbodig. Als alternatief kun je ook een trekkingstok of tak gebruiken om het uiteinde van de lijn over een hoog bevestigingspunt te loodsen en aan te spannen. Laat de lijnen daarbij zo min mogelijk heen en weer schuren tegen de boomschors, in het belang van zowel je materiaal als de boom.
Improvisatie bij het opzetten van de tarp
Als er geen oogje of lus voorhanden is (bijvoorbeeld omdat ze gescheurd zijn), neem je een bundel van het materiaal in je hand op het overeenkomstige punt en vorm je er een langwerpige “worst” mee. Daarmee knoop je vervolgens een eenvoudige bovenhandse knoop. Het “oog” van die knoop is het reserveoog of het “verbindingsgat” voor de scheerlijn. De eenvoudigste bevestigingsmanier is met een lus gemaakt van een bovenhandse slag die je evenwijdig terugbrengt.
Als twee lijnen met elkaar verbonden moeten worden (bv. omdat de lijn anders niet lang genoeg is), gebeurt dat ook met een evenwijdige bovenhandse slag in tegengestelde richting. Hier wordt er wel een extra lus in geknoopt. Die extra lus zorgt ervoor dat je de verbinding zelfs bij hoge belasting kunt losmaken. Het bovenstaande filmpje van Hilleberg toont het knoopproces op een erg duidelijke manier. Natuurlijk is het beter om van bij het begin niet al te veel, maar wel voldoende lange lijnen bij je te hebben. Het overschot kun je in kleine bundels knopen als je graag het overzicht bewaart.
Last but not least: de tarp afbreken
Net zoals je pas de berg overwonnen hebt als je weer beneden bent, is het “tarpen” pas gelukt als alles weer goed opgeborgen zit in de zak. Neem nu dat je een grotere, zeshoekige, trapeziumvormige of andere ingewikkeldere tarp bij je hebt, met twee of meer mensen onderweg bent en het ding in weer en wind moet afbreken. In dat geval moet je van tevoren, dus terwijl je nog onder de tarp zit, bespreken of en hoe het onderdeel opgevouwen moet worden en door wie het waarheen getrokken moet worden.
Tenzij je in regen en wind wilt ophelderen wat er bedoeld wordt met kreten als “De hoek met de boog daar rechtsonder!” of bij welke van de denkbeeldige middellijnen je gaat beginnen met opvouwen. Als je met twee koppige mensen zit die beiden hun eigen oplossing willen doordrukken, kan de stemming al snel omslaan. Daarom is dit een belangrijkste tip: denk aan je doel om plezier te hebben en van de natuur te genieten…
