Zelfopblazend of gemaakt van schuim: echte avonturiers hebben minstens één slaapmatje in bezit! Zonder slaapmat is geen nacht in een tent compleet, en voor een festivalweekend in de zomer zijn ze net zo onmisbaar. Gevoerde matten zijn voor een work-out na werk voor de televisie eveneens een uitkomst. Maar hoe berg je een slaapmat goed op? Waar moet je op letten bij het schoonmaken van de matten? En wat doe je als je oeroude, maar vertrouwde mat een paar blessures oploopt na veel gebruik? Volg je een paar eenvoudige gebruikstips, dan zul je lang plezier hebben van je slaapmat.
Basisinformatie over slaapmatten
Maar eerst even dit. In het algemeen wordt onderscheid gemaakt tussen twee soorten matten: de ‘normale’ slaapmat en de zelfopblazende variant. De eerste is meestal gemaakt van een isolerend en dempend kunststofschuim, en kan goed worden opgerold of opgevouwen. De zelfopblazende (of ‘zelfopblaasbare’) mat is is meestal gemaakt van een isolerend, comprimeerbaar vulmateriaal, bedekt met een luchtdicht omhulsel en voorzien van een of meer ventielen.
Wordt de slaapmat opgeborgen, wordt het vulmateriaal samengeperst. Als je het ventiel opent, zet de vulling weer uit, en blaast de mat zich letterlijk op door de onderdruk die door de compressie ontstaat. Deze lucht maakt de mat comfortabel om op te liggen, met een hoog isolerend vermogen. Waarom deze introductie over matten? Hoewel beide soorten matten voorkomen dat we ‘s nachts bevriezen op de harde vloer van de tent, verschillen ze enorm van elkaar op het gebied van onderhoud, opbergen en reparatie.
De beste manier van opbergen van een slaapmat
Voor beide matten is het van belang ze op de juiste manier op te bergen. In ieder geval droog en op kamertemperatuur! De ijskoude, vochtige kelder moet je hier dus vergeten. Over vochtig gesproken! Dit klinkt misschien banaal, maar zorg ervoor dat de slaapmat droog is voordat je het opbergt. Ik spreek helaas uit ervaring… Rol je je vochtige mat meteen na het einde van je reis op, staat je na een paar dagen een onaangename, muffe verrassing te wachten: schimmel.
Maar hier houden de overeenkomsten op het gebied van opbergen al bijna op. De normale schuimrubberen mat is relatief eenvoudig op te bergen, de zelfopblazende mat is hier meer een uitdaging. Heb je een droge en warme plek gevonden, kan je de mat van schuim probleemloos oprollen en opbergen. Bij de zelfopblazende mat kan dat niet. Bewaar deze mat uitgerold en met het ventiel open. De samendrukbaarheid van het vulmateriaal leidt onder het oprollen en comprimeren. De schuimkern wordt hierdoor na verloop van tijd plat, kan niet meer de oorspronkelijke vorm aannemen en blaast zichzelf niet meer op. Het is dan ook beter om bijvoorbeeld geen zware dozen of kratten op de mat te laten staan.
En waarom met het ventiel geopend? Zo kan vocht, dat wellicht aan de binnenkant, zit naar buiten ontsnappen en wordt het materiaal niet onnodig door de permanente interne druk belast. Leg dus de uitgerolde mat in je kast of achter de deur. En nog een kleine tip: help de mat niet op te blazen met je mond! Hierdoor kunnen vocht en micro-organismen in de mat terechtkomen, wat het vulmateriaal aantast en tevens kan leiden tot het ontstaan van onaangename geurtjes en schimmel. Bij temperaturen onder nul kan het vocht binnenin zelfs bevriezen en de schuimkern beschadigen.
Een goed onderhoud is van groot belang
Na een tocht moet de uitrusting, in ons geval de slaapmat, worden schoongemaakt en klaargemaakt voor het volgende gebruik. Hier een paar tips voor het schoonmaken: voor het meeste vuil is het voldoende de slaapmat te reinigen met een handdoek/spons of een zachte borstel en warm water. De spons mag geen grofkorrelig oppervlak hebben en de borstel mag geen schurende haren hebben, omdat dit het buitenmateriaal kan beschadigen. Voor zeer vieze matten kun je een wasmiddel zonder bleekmiddel, wasverzachter of andere toevoegingen, of een zacht afwasmiddel aan het schoonmaakwater toevoegen.
Spoel de mat daarna grondig af en vermijd agressieve middelen zoals sterke azijn- of chloorreinigers. Deze ruiken niet alleen vreselijk, maar tasten ook het schuim en het buitenmateriaal aan. Laat de mat drogen bij kamertemperatuur of, als je buiten bent, op een plekje in de schaduw. Leg de mat niet in direct zonlicht en gebruik geen hete föhn of wasdroger. Dit kan namelijk ook de mat beschadigen. Na een paar uur is de mat klaar voor het volgende gebruik. Laat de mat iets langer drogen, als je hem niet snel weer gaat gebruiken en voor langere tijd wilt opbergen.
Reinig je een zelfopblazende mat met water, zorg er dan voor dat het ventiel gesloten is. Voordat je de mat schoonmaakt, controleer het buitenmateriaal op gaten. Door de gaten kan namelijk vocht naar binnen dringen. Dat brengt ons bij het volgende onderdeel: reparatie.
Een slaapmat zelf repareren
Voordat je aan een tocht begint, is het essentieel om je uitrusting te controleren. Dat geldt natuurlijk ook voor de slaapmat. Pak de mat uit, blaas hem op (of niet, als deze zelfopblazend is) en wacht even. Verliest de mat na verloop van tijd lucht, dan klopt er iets niet. Als andere factoren, bijvoorbeeld het afnemen van de volume door temperatuursverandering, kunnen worden uitgesloten, is een gat of lek de boosdoener. Het gat moet natuurlijk worden gevonden. Tijd voor wat speurwerk!
Het lek gevonden
Vaak heeft lichte materiële schade geen invloed op het isolerend vermogen van gewone, schuimrubberen matrassen. Bij zelfopblaasbare matten ziet dat er anders uit. Zelfs de kleinste beschadiging van het buitenmateriaal laat de isolerende lucht uit de binnenkant van de mat ontsnappen. Als het gat of de scheur niet met het blote oog te zien is, is de eerste stap wat speurwerk. Er zijn verschillende manieren om de beschadiging te kunnen vinden.
- Gebruik een zogeheten lekzoeker! Dit is een klein doosje gevuld met bolletjes van piepschuim, waarmee het gat in korte tijd kan worden gevonden.
- Wrijf de slaapmat in met wat afwaswater. Op de beschadigde plek ontstaan belletjes.
- Dompel de mat onder in een met water gevuld teiltje. Daar waar kleine luchtbelletjes opstijgen, is het lek.
- Met een vochtige hand de mat bij langs. Deze methode vergt echter wel geduld.
Voorbereiding van de slaapmat en reparatie
Heb je het lek gevonden, moet deze plek worden schoongemaakt en gemarkeerd. Voor het schoonmaken kun je schoon water en een doek gebruiken. Is de mat erg vuil, helpt reinigingsalcohol. Markeer de plek met het lek met een waterresistente viltstift. Met een pen kan eventueel ook. Laat daarna de mat leeglopen. Nu ben je klaar voor de ‘operatie’.
Voor de snelle reparatie van de slaapmat zijn er de zogeheten ‘repair kits‘. Deze sets bestaan meestal uit meerdere luchtdichte plakkers in verschillende maten en een textiellijm. Ze zijn allemaal vergelijkbaar in gebruik, toch is het verstandig de bijbehorende gebruiksaanwijzing te lezen voor eventuele bijzonderheden. Is de slaapmat voorbereid en de beschadigde plek gemarkeerd, schoongemaakt en droog, dan kun je beginnen. Pak als eerste een plakker met de juiste grootte. Zit er in je reparatieset geen voorgevormde plakkers, knip er dan een op maat. Een kleine tip: rond de hoeken van de plakker af met een schaar. Op deze manier blijft de plakker beter zitten.
Plakkers
Er zijn in principe twee verschillende soorten plakkers: de zelfklevende plakkers en de plakkers die met aparte textiellijm moeten worden bevestigd. Bij de laatste variant breng je de lijm op de beschadigde plek aan. Daarna druk je de plakker snel stevig aan en verwijder je overtollige lijmresten. Met zelfklevende plakkers ga je vergelijkbaar te werk, maar dan zonder het aanbrengen van de lijm. Neem de plakker en verwijder voor de helft de beschermfolie aan de klevende zijde. Druk de plakker op het lek, trek de folie er voorzichtig verder af en druk de plakker met je andere hand stevig aan op de mat. Bij beide methoden moet je nu even wachten. Een half uur tot een uur zou voldoende moeten zijn – dan is je slaapmat weer klaar voor gebruik!
Als je midden in de nacht door een lek wakker wordt en je geen geduld hebt zo lang te moeten wachten tot de mat weer is gerepareerd, is het, in geval van nood, voldoende om 15 minuten te wachten na het vastplakken van de plakker. Een langdurige afdichting kan dan echter niet worden gegarandeerd. Je moet er ook op letten dat je in slaapdronken toestand geen lijmresten achterlaat op de mat. Anders zou het zomaar kunnen dat je slaapzak en slaapmat de volgende ochtend elkaar wel erg lief vinden en onafscheidelijk zijn geworden. Heb je alles juist gedaan en het lek of de lekken gerepareerd, dan is je slaapmat weer zo goed als nieuw. En je nachtrust is gered!
