Zin om te wandelen in Schotland? Wij geven je groot gelijk. Aan de noordelijke randen wordt Europa namelijk wild, ruig en gewoonweg dramatisch mooi. Dat geldt niet alleen voor Scandinavië maar dus ook voor Schotland. Wat karakter, flair en geschiedenis betreft, staat het oeroude koninkrijk waarschijnlijk zelfs bovenaan op de wereldranglijst van de mooiste gebieden. Niet voor niets is Schotland het decor voor talloze grote romans en verfilmingen. Van historisch geïnspireerde verhalen, zoals Braveheart en Rob Roy, tot epische fantasieverhalen zoals Highlander en Harry Potter. Alleen al deze films hebben talloze mensen kennis laten maken met de onvergelijkbare charme van Schotland. Dit maakt Schotland een geweldige wandelbestemming voor jong en oud!
Ondanks de perifere ligging is Schotland snel en gemakkelijk bereikbaar voor wandelaars. De toegangswegen zijn net zo goed ontwikkeld als de lokale infrastructuur. Met de steden Glasgow en Edinburgh zijn er meteen twee metropolen die met rechtstreekse vluchten vanuit heel Europa te bereiken zijn en hiervandaan leiden het wegen- en spoorwegennet snel naar alle delen van het land. Het westelijk gelegen Glasgow ontsluit de West-Highlands en de fjordkust, terwijl de aan de Noordzee gelegen Schotse hoofdstad Edingburgh de poort naar Centraal- een Oost-Schotland is met z’n uitgestrekte landschappen.
Overzicht natuurgebieden
Landschapsvormen in al z’n veelzijdigheid: veengebieden, heidevelden, bossen, bergkammen, afzonderlijke bergen, valleien, plateaus, kloven en meren in alle soorten en maten. Het landschap van Schotland kan worden onderverdeeld in drie brede stroken die van zuidwest naar noordoost lopen. De ‘onderste’ strook bestaat uit de uitgestrekte Lowlands die de twee steden Glasgow en Edinburgh omvatten en waarin ongeveer 40% van de 5,5 miljoen Schotten leven. 20 kilometer ten noorden van Glasgow worden de Lowlands afgelost door de Grampian Mountains, de grootste bergketen van Schotland die wordt doorkruist door rotsachtige hoogvlaktes. ‘Achter’ de Grampians, die overigens niet moeten worden verward met hun Australische naamgenoot, volgt de langgerekte tektonische kloof van Glencoe. Deze U-vormige vallei loopt rechtstreeks van Fort William aan de Atlantische Oceaan tot Inverness aan de Noordzee. Met een lengte van 96 kilometer markeert dit dal het smalste punt van Schotland en omvat diverse meren waaronder het beroemde Loch Ness.
Aan de andere kant van Glencoe volgen dan de West-Highlands en de Northwestern Highlands. De Atlantische archipels van de Binnen- en Buiten-Hebriden vormen de buitenste ‘rand’ van het geheel. Het tot de Binnen-Hebriden behorende en via een verkeersbrug te bereiken eiland Skye is een toeristische trekpleister. Naast de wilde kustlijnen zijn vooral de ruïnes van kastelen en burchten met op de achtergrond een dramatisch doorklieft en ruig landschap een favoriete filmlocatie.
Als tweede grove indeling van het Schotse landschap kan worden gezegd dat de bergtoppen van oost naar west steiler en indrukwekkender worden, maar dat de wolken en regen daar vaker voorkomen en dichter worden in de richting van de Atlantische Oceaan. Waarmee we bij de verschillende (wandel)gebieden zijn aanbeland.
Wandelen in Schotland: de wandelgebieden
West Highlands en Grampians
Schotland staat bekend als een fraaie wandelbestemming die echt de moeite waard is. Van berg- en klimtochten tot langeafstandswandelpaden en wandelroutes rond de idyllische dorpjes, er is voor ieder wat wils. Het wandelnetwerk wordt decennialang dienovereenkomstig uitgebreid, over het algemeen met gezond verstand en gevoel voor decor. De fantastische wandelgebieden van de nationale parken Trossachs en Cairngorms en de zuidelijke West Highlands zijn bijzonder goed ontsloten en bewegwijzerd. Hier bevindt zich ook een aantal bekende langeafstandswandelpaden zoals de West Highland Way en de Great Glen Way.
De Grampian Mountains of ook wel Grampians genoemd, vormen het centrale en oostelijke deel van Schotland. Helemaal onderaan in het zuiden lopen ze door de Atlantische kust, ten westen van Glasgow. In dit zuidelijke en westelijke deel ligt ook Fort William, het centrum van de Schotse bergsport aan de voet van de Ben Nevis (1344 m), de hoogste berg van de Britse eilanden. Het feit dat de top ongeveer 360 dagen per jaar in wolken is gehuld, leek destijds geen belemmering te zijn voor de bouw van een observatorium. Dit is ondertussen trouwens niet meer in gebruik. Ook het beruchte slechte weer vormt hier geen enkele belemmering en het hele jaar door is het een drukte van belang in de bergkammen (ridges) en geulen (gullies) van de tot 500 meter hoge noord- en oosthellingen van de berg. Hier draait in de winter alles om zware klimavonturen, loodrecht ijs, pikkels, stijgijzers en spindrift die niet onder doen voor hoogalpiene beklimmingen.
In sommige gebieden van de West en Northwest Highlands is de term wildernis geen woord teveel gezegd. Vooral in de Northwest Highlands kom je soms honderden vierkante kilometers land tegen waar geen menselijke sporen te ontdekken zijn, afgezien van wandel- en herderspaden. Een bekend voorbeeld van een dergelijk wild gebied is Knoydart gelegen aan de centrale westkust. Ook verder noordelijk in Assynt en in Sutherland kun je dagenlang zonder markeringen of ontmoetingen met mensen, rondwandelen. In deze gebieden zullen velen de voorkeur geven aan een georganiseerde rondreis.
Eilandengroepen
Schotland wordt omringd door meerdere eilandengroepen: de Hebriden in het westen en Orkney en Shetland in het noorden. Het binnenste eiland van de Hebriden Skye is in Schotland een magneet voor wandelaars. Niet alleen de naam van de bergtoppen is een echte tongbreker, ze behoren ook tot de steilste en klimtechnisch de meest uitdagende bergen in Schotland. Een populaire bergbeklimmingstest is de ‘Black Cuillin Ridge Traverse’. Bezoekers van Skye komen ook twee van de beroemdste fotomotieven van Schotland tegen ten noorden van het enige stadje Portree: de rotsnaald Old Man of Storr en de woeste kust- en bergformatie Quiraing.
Karakteristieken en specialiteiten
Schotland is, net zoals de rest van de Britse eilanden, beroemd om z’n lange geschiedenis met een rijke cultuur en vele, soms bizarre, tradities. En natuurlijk ook voor de kenmerkende en geheel eigen mentaliteit van de inwoners, die misschien kan worden samengevat als ’tough’.
Omdat bijna alles bijzonder en uniek is, beperken we ons tot de bijzonderheden die bergvrienden en wandelaars moeten weten als ze willen gaan wandelen in Schotland
Ten eerste is er de eerder genoemde wildheid van de natuur, die je snel onderschat omdat het ‘maar’ Europa is en niet Noord-Amerika of Centraal-Azië. Hierdoor worden ook de grootte en uitgestrektheid van het landschap gauw onderschat. In de onbeboste gebieden is er vaak in geen velden of wegen een beschutting te vinden die bescherming zou kunnen bieden tegen de elementen. Slechte tochtvoorbereiding of ontbrekende uitrusting heeft daarom al veel wandelaars in hachelijke situaties gebracht, ver weg van hulp.
Het ruwe klimaat van Schotland daarentegen is algemeen bekend – ook onder wandelaars. De Atlantische Oceaan matigt weliswaar het klimaat met de Golfstroom, maar deze zorgt ook voor veel regen en vochtigheid. En aangezien we ons al tussen de 55e en 60e noorderbreedte bevinden, moet deze afzwakking in relatieve termen worden gezien. Voor bergvrienden betekent dit: mist komt heel snel opzetten, waterstanden in de rivieren stijgen sterk na regenval en zelfs in de zomermaanden kan sneeuw voor verrassingen zorgen. Slecht weer kan in elk jaargetijde lang aanhouden en een mentaal probleem worden dat ook een fysiek effect heeft. Nog afgezien van het feit dat natheid, wind en kou sowieso tot snellere uitputting leiden.
Munro’s, Corbetts en Grahams
Een klassieke Schotse originaliteit is de verdeling van de lokale bergen in ‘Munro’s‘, ‘Corbetts‘ en ‘Grahams‘. Munro’s zijn bergen die hoger zijn dan 914 m (3000 voet), Corbetts zijn bergen tussen 762 (2500 voet) en 914 m (3000 voet) en Grahams zijn tussen 610 m (2000 voet) en 762 m (2500 voet) hoog. Afhankelijk of ze alleenstaand zijn of niet en de topografie (hoogte van de kerven/spleethoogte) worden de bergen verder onderverdeeld in categorieën zoals ‘Munro tops‘ of ‘Donalds‘. Of ze dragen vrouwennamen zoals ‘Fiona‘ of ‘Marilyn‘. Marilyns zijn bergen en heuvels van willekeurige hoogte, die aan alle kanten een vrije helling van minstens 150 meter hebben. Daarom zijn ze relatief hoog ten opzichte van hun omgeving.
Gezien de vele categorieën en verschillen (die hier niet volledig worden uitgelegd door gebrek aan ruimte) is de indeling van bergtoppen niet altijd duidelijk of wordt deze niet altijd consequent ‘nageleefd’ door alle betrokkenen.
De Schotten zouden de Schotten niet zijn, als zij hier niet sport, spel en verzamelpassie naar dit gebied hadden gebracht. Zo was sir Hugh Munro in de 19e eeuw niet alleen de eerste die een lijst met alle Munro’s maakte, maar ook de eerste verzamelaar van deze bergtoppen. En daarmee de eerste ‘Munro Bagger‘, in het Nederlands ‘Munro-bagging’ (‘in de zak’) of -verzamelaar. Hij was echter niet de eerste ‘Munroist’ met alle 283 (nu 282) toppen in de zak, maar een zekere dominee A.E. Robinson in 1901. Vandaag de dag zijn er ongeveer 38.000 ‘compleatisten’ die zich na hun vervulde missie doorgaans online op de lijst van Munroisten vereeuwigen.
De hoogste Munro is, zoals bekend de Ben Nevis, met 1344 m de moeilijkste met klimstukken in de 3de graad, draagt de passende naam Inacessable Pinnacle en bevindt zich op het eiland Skye.
En ja, Corbett-Bagging bestaat ook, want waar er een eredivisie van bergtoppen en verzamelaars is, moet er ook een eerste divisie zijn. Met de Corbetts ben je zelfs sneller klaar dan met de Munro’s, want hier zijn er ‘maar’ 222 van. Met het afvinken van je Marylin-lijst zul je nog wel wat langer bezig zijn, er zijn namelijk 1556 Marylins!
Midges
Dan moeten we het nu even hebben over een onaangename specialiteit, die midges. In de hoogzomermaanden juli en augustus is er bijna geen ontkomen aan deze kleine, bloedzuigende vliegjes. Ze houden van windstille, schaduwrijke plekken en loeren op argeloze wandelaars die ze dan in zwermen aanvallen. Normale chemische of elektrische muggenwerende middelen zijn niet erg effectief. Afgezien van dalende temperaturen kan alleen een lichte bries hulp bieden. Of misschien de combinatie van een zeer dicht muskietennet voor je gezicht en de vochtinbrengende crème ‘Skin so Sof’, die je kunt kopen in de wandelwinkels in Schotland. De gulden midges-basisregel luidt: de iets drogere gebieden in het Oosten en de Central Highlands zijn minder ‘besmet’ dan het Westen.
Mentaliteit en outdoorethiek
Bij de karakteristieke kenmerken van Schotland mogelijk natuurlijk niet de bijzonderheden van de Schotten ontbreken. Ze tillen namelijk de toch al stoere alpiene mentaliteit van de Britten naar een hoger niveau. Ze moeten ook nog dealen met nog slechter weer. En met kleine maar fijne bergen, die in de winter een echt hoogalpien karakter kunnen krijgen. En dan vooral onder de Schotten bijzonder gewild zijn. Bergvriend Fritz Miller heeft deze basisinstelling hieronder samengevat in een Bergfreunde-artikel over het bergbeklimmen in de winter in Schottland: “Mist en sneeuw maken het plezier alleen maar groter”.
Deze zeer sportieve Brits-Schotse mentaliteit pakt goed uit voor wandelende toeristen want daardoor is de lokale infrastructuur goed afgestemd op de behoeften van outdoorliefhebbers en bergvrienden. Het aantal en de kwaliteit van de tochten en wegen is net zo hoog als de beschikbare informatie. Er zijn zeer veel goed geschreven artikelen, boeken, gidsen en websites. Natuurlijk ook ter plaatse, vooral in centra zoals Fort William.
Een ander goed bericht is dat die kwestie met wildkamperen bergvriendenvriendelijk wordt gehandhaafd zoals bergvriendin Lisa ons hieronder heeft uitgelegd:
“In Groot-Brittannië is er wat wildkamperen betreft geen standaard regelgeving. Engeland, Wales en Schotland hanteren totaal verschillende regels. Alleen in Schotland is wildkamperen volledig toegestaan. De Scottish outdoor access code schrijft daar voor hoe je je in de vrije, wilde natuur moet gedragen. Het gaat hierbij om een soort bindende gedragscode met alle belangrijke do’s en don’ts. Er zijn hier uiteraard ook zones zoals natuurreservaten of privéterreinen waarvoor uitzonderingsregels gelden, maar buiten deze gebieden is vrij kamperen en bivakkeren voor één nacht toegestaan.
Dankzij deze ‘gebruikersvriendelijke’ regels kunnen de Highlands ook worden ontdekt als onderdeel van langeafstandswandelingen en trekkingtours. Zo heeft een delegatie van Bergfreunde bijna tien jaar geleden bewezen dat het mogelijk is om meerdaagse, avontuurlijke trektochten te maken in Schotland. Het spannende reisverslag is ook hier in het basiskamp te lezen.
Meer informatie
Tot slot drie surftips om ervoor te zorgen dat je volgende wandeltocht in Schotland gegarandeerd een schot in de roos wordt:
Het Britse magazine Wanderlust met de ‘13 beste hikes‘ van Schotland.
Walkhighlands – compleet infoportal rondom wandelen in Schotland.
Mountaineering – uitgebreid infoportal voor wandelen, klimmen, kamperen en winderbergbeklimmen.
