Er zijn vele redenen om je wandelrugzak, trekkingrugzak of tourrugzak een grondige schoonmaakbeurt te geven: van stinkende schouderbanden, die na de tiende zomerse wandeling in de bergen al meerdere keren zweet en zonnebrandcrème hebben geabsorbeerd en weer zijn opgedroogd, tot vieze trekking- en reisrugzakken met zoveel stof erop dat je alleen maar kunt gissen naar de oorspronkelijke kleur, tot een lekkende drinkfles of een niet goed gesloten mueslibox.
Afhankelijk van hoe vuil je rugzak is, zijn er verschillende manieren om hem weer schoon te maken. Een regelmatig basisonderhoud is aan te raden, want zo wordt het tijdrovende wassen en drogen van je rugzak eerder een uitzondering.
Je rugzak juist wassen
Mag een rugzak in de wasmachine worden gewassen?
Om een terugkerende vraag over vuile rugzakken alvast te beantwoorden: Nee! Zeker niet! Een wandelrugzak of trekkingrugzak mag je nooit in de wasmachine wassen! Zelfs niet bij 30°C, zelfs niet koud en zelfs niet met een fijnwasmiddel. Er zijn weliswaar altijd zogenaamde “specialisten” die op outdoorfora dergelijke tips verspreiden, maar het is zeer sterk af te raden. In het beste geval gaat alleen de coating of een deel van de rugzak kapot. In het slechtste geval geeft de wasmachine zelf ook meteen de geest. Hetzelfde geldt trouwens voor het drogen: rugzakken in de droger zijn ook taboe.
Volledige handwas
Na een lange trektocht of wanneer de rugzak zeer vuil is geworden door modder tijdens het fietsen is een volledige wasbeurt bijna onvermijdelijk. Nadat de rugzak is opgedroogd, verwijder je eerst het grove vuil met een grote borstel. Opgedroogde aarde kan zo voor een groot deel worden verwijderd. Als dat niet volstaat, kan de borstel ook een beetje vochtig worden gemaakt om het vuil los te maken. De binnenkant kun je eerst met de opening naar beneden uitschudden of met een stofzuiger uitzuigen. Daarna veeg je hardnekkig vuil weg met een vochtig sponsdoekje.
Als borstelen niet het gewenste resultaat geeft, of als de rugzak al te lang niet meer is schoongemaakt, heb je een speciaal textielwasmiddel nodig. De gebruikelijke wasmiddelen zijn vaak te agressief om je rugzak mee schoon te maken en kunnen het materiaal beschadigen. Het speciale textielwasmiddel kan op twee verschillende manieren worden gebruikt. Ofwel je mengt het wasmiddel met lauwwarm water volgens de doseeraanwijzingen en gebruikt een spons of borstel om de vuile delen van de rugzak schoon te maken, ofwel je laat de rugzak weken in een wasbak of badkuip en maakt met een borstel de sterk vervuilde delen schoon. Als de rugzak een uitneembaar frame heeft, verwijder je dit voordat je de rugzak gaat wassen.
Bij een uitgelopen drinkfles is het belangrijk om zo snel mogelijk te reageren en de vloeistof zo goed als het gaat met een spons of doek op te nemen. Afhankelijk van de vloeistof kunnen er lelijke vlekken achterblijven. Daarom moet je je rugzak daarna zo snel mogelijk in de week leggen en schoonmaken zoals hierboven beschreven. Als de thee of koffie uit je isoleerfles al is opgedroogd, kan het erg moeilijk worden om je rugzak weer helemaal schoon te krijgen. Hetzelfde geldt voor sap en andere ‘kleverige’ dranken.
Complete of gedeeltelijke wasbeurt?
Veel wandelaars wassen hun rugzak nooit, anderen doen het één keer per jaar en weer anderen doen het wanneer het nodig is. Afhankelijk van de activiteit en hoe intensief die is kunnen schouderbanden, heupband en rugpand al snel vuil worden. Zweet en zonnebrandcrème kunnen voor vlekken en onaangename geuren zorgen. Hier helpt het bijvoorbeeld om de draagbanden en het rugpand regelmatig met mild wasmiddel schoon te maken en goed uit te spoelen.
Trekkingrugzakken of fietsrugzakken kunnen ook vuil worden door stof en opwaaiend vuil. De buitenkant regelmatig afborstelen is dan de beste oplossing. Toch is minstens een keer per jaar een grondige en volledige reiniging sterk aan te raden. Als je je rugzak bijvoorbeeld alleen in de zomer gebruikt, is het daarnaast belangrijk om hem in de andere seizoenen op de juiste manier op te bergen. De rugzak moet volledig droog zijn en op een droge en goed geventileerde plaats worden bewaard, anders kunnen schimmel en een muffe geur ontstaan.
In het ergste geval (van uitgelopen soep of de meeste andere vloeistoffen) moet je ter plekke het grootste deel opnemen en de rugzak alvast droog maken met zakdoekjes of een reserveshirt. Na een dagtocht moet je de rugzak nog dezelfde avond laten weken en schoonmaken. Op meerdaagse tochten kun je wat improviseren met milde zeep en water. De grondige wasbeurt is dan voor na de tocht.
Je rugzak drogen na de wasbeurt
Na het weken en afborstelen moet je rugzak eerst grondig worden uitgespoeld. Dit gaat het beste in een bad of douche met de sproeier en lauwwarm water. Vuil en zeepresten moeten in ieder geval zeer grondig worden uitgespoeld en vooral de delen van schuimrubber moeten meerdere malen worden uitgeknepen, zodat er geen wasmiddelresten in het schuim achterblijven.
Daarna hang je de rugzak ondersteboven op om te drogen. Je laat daarbij het beste alle zakken en ritsen open, zodat het water overal kan weglopen. Om de rugzak optimaal te laten drogen, moet je hem indien mogelijk in de frisse lucht en in de schaduw ophangen. Zo ruikt hij achteraf bijzonder fris en raakt hij bij het drogen niet beschadigd door uv-straling. De rugzak droogt het beste in warme lucht met wind (“föhneffect”).
Hoe lang het duurt voordat hij droog is, hangt af van de rugzak zelf en van de temperatuur. Als kleine zakjes of andere moeilijk bereikbare plaatsen niet willen drogen, kun je dit oplossen met een absorberend doekje of krantenpapier. Je vult deze plaatsen voor een paar uur op, zodat een groot deel van het water wordt opgenomen. Een föhn gebruiken is net zo onverstandig als de rugzak op de verwarming zetten. Beide kunnen het materiaal beschadigen en in het ergste geval de rugzak onbruikbaar maken.
Onderhoud na de wasbeurt
Afhankelijk van hoe intensief je de rugzak hebt gereinigd, kan het handig zijn om de ritssluitingen te smeren met siliconenspray, zodat ze soepeler lopen. Bovendien moet de rugzak van tijd tot tijd aan de buitenkant worden geïmpregneerd, zodat waterdruppels en vuil van het oppervlak rollen en je niet altijd meteen de regenhoes moet gebruiken. Zo zuigt het materiaal zich ook niet vol met water en wordt de rugzak niet zwaarder.
De rugzak gaat hierdoor langer mee en vuil blijft niet hangen, wat er weer toe leidt dat de rugzak minder vaak moet worden gewassen. Nadat we er al uitdrukkelijk op hebben gewezen dat wasmachines en drogers taboe zijn, volgt hier nog een andere belangrijke tip: strijk nooit je rugzak (ja, er zijn blijkbaar mensen die dat doen)! Het materiaal kan daar helemaal niet tegen.
Als je de ritssluitingen controleert en de impregnering vernieuwt, is het ook een goed idee om na te kijken of de rugzak kleine beschadigingen heeft aan de naden of het materiaal. Hoe vroeger je kleine beschadigingen aan een naad ontdekt, hoe sneller en eenvoudiger je deze kunt repareren. Onderweg op een grote tocht is dat meestal wat lastiger.
Onderhoud van ritsen, klittenbanden en co.
Alle sluitingen, riempjes en verstelmogelijkheden van een rugzak worden bijna voortdurend belast. Daarom is het belangrijk om deze onderdelen af en toe een kleine opknapbeurt te geven.
Door vuil en slijtage kan het zijn dat ritssluitingen na verloop van tijd niet meer zo soepel lopen of op sommige punten zelfs vastlopen. Dit probleem is echter relatief eenvoudig op te lossen met een siliconenspray. Deze kun je gewoon op de rits of op de ritsschuiver aanbrengen. Door de rugzak verschillende keren te openen en te sluiten, wordt de vloeistof gelijkmatig verdeeld, zodat de rits weer probleemloos loopt. Het is wel belangrijk dat je niet te veel aanbrengt. Daarnaast is het aan te raden om na een korte inwerktijd de rits af te vegen met een schone doek en zo overtollig smeermiddel te verwijderen.
Ook in klittenbandsluitingen kunnen er stof en pluisjes terechtkomen. Hoe vuiler, hoe minder goed de sluiting hecht. Maar ook dit kun je eenvoudig, snel en effectief oplossen. Met een klein borsteltje (bijvoorbeeld een tandenborstel) kunnen alle deeltjes uit de klittenband worden geborsteld.
Compressieriemen en verstelmogelijkheden kunnen eveneens na een tijdje wat vast komen te zitten. Een bad lauwwarm water zorgt er dan voor dat vuil kan loskomen.
Vernieuwen van de impregnering
Rugzakken zijn zelden echt waterdicht. Daarom is het aan te raden om bij slecht weer de inhoud te beschermen met een regenhoes. Toch zijn veel rugzakken op zijn minst licht geïmpregneerd, zodat opspattend water en stof worden afgestoten. Maar ook deze bescherming neemt geleidelijk aan af. Met een gewone impregneerspray kun je de beschermlaag vernieuwen. Je mag deze echter niet aanbrengen op het draagsysteem, want dat zou tot huidirritatie kunnen leiden bij mensen met een gevoelige huid.
Opslag van de rugzak
De eerste stap voor een lange levensduur is het correct opbergen en bewaren van een rugzak. De rugzak onnodig samendrukken of plooien is nooit een goed idee. In het ideale geval is de rugzak volledig leeg en bewaar je hem in een donkere en goed geventileerde ruimte. Sterke temperatuurschommelingen, zoals in een auto of op een ongeïsoleerde zolder, kunnen het materiaal beschadigen en de levensduur van de rugzak verkorten. Als een rugzak onvoorzichtig met andere uitrusting in een schap of kast wordt gestapeld, kan het draagsysteem vervormen.
