Sommige dingen denk je te weten. Maar als je er dieper over nadenkt, besef je al snel dat je er eigenlijk geen idee van hebt. Zo voelde ik me laatst, toen ik de vraag kreeg wat het verschil is tussen een softshelljack en een hardshelljack.
Twee verschillende materiaalsoorten
Uit mijn opzoekwerk is gebleken dat soft- en hardshell steeds meer gemeenschappelijk hebben. De tijd dat je een zwart-witonderscheid kon maken tussen deze twee materiaalsoorten is met andere woorden definitief voorbij. In deze korte blogpost kan ik echter niet ingaan op alle denkbare en ondenkbare varianten. Onthoud dus dat de dingen hier vereenvoudigd en veralgemeend voorgesteld worden om het niet te moeilijk te maken.
Hardshell – wanneer je een weerbestendige jas nodig hebt
in een notendop
- Gebruik: buitenste kledinglaag bij berg- en wintersport
- Doel: bescherming tegen het weer en bescherming tegen regen, sneeuw en sterke wind.
- Eigenschappen: waterdicht, winddicht, ademend
- Materialen: polyester, polyamide (nylon)
- Bekende namen / merken: Gore-Tex, Sympatex, Dermizax
- Varianten: Jassen met 2, 2,5 of 3 lagen, met membraan of coating
- Voordelen: goede bescherming tegen weersinvloeden, robuust
- Nadelen: weinig bescherming tegen de kou, soms beperkt ademend vermogen
Hardshell betekent zoveel als ‘harde schaal’, vrij vertaald ‘stevig omhulsel’, en daarmee weet je eigenlijk al genoeg. Hardshelljacks worden altijd als buitenste kledinglaag gedragen en vormen de eerste bescherming tegen de elementen. Bovendien is het materiaal vaak relatief hard en niet rekbaar, vandaar de naam.
Goede bescherming tegen het weer
Een hardshelljack is eigenlijk wat we onder andere kennen als een regenjas. Sommige mensen noemen dit soort jassen ook een Gore-Tex-jas, maar dat is gewoon de merknaam van een materiaal. Hardshelljacks bieden simpel gesteld goede bescherming tegen weersinvloeden. Ze worden steevast gebruikt wanneer het bijvoorbeeld regent of waait. Maar hardshelljacks bieden ook betrouwbare bescherming tegen de elementen tijdens het skiën of hoogtetours, wanneer er meer risico is op contact met sneeuw en ijs.
Bovendien zijn goede hardshelljacks ook altijd ademend. Eenvoudig gezegd betekent dit dat neerslag op betrouwbare wijze van buitenaf wordt geweerd, maar dat vocht dat in de jas ontstaat, bijvoorbeeld door hevige transpiratie, naar buiten afgevoerd kan worden. Hoe dat precies in zijn werk gaat, hangt af van de technologie en de opbouw van het materiaal in kwestie. Laten we eens kijken hoe hardshelljacks precies in elkaar zitten.
De gelaagde opbouw
Een hardshelljack bestaat uit meerdere lagen. Helemaal aan de buitenkant bevindt zich het bovenmateriaal, dat de jas beschermt tegen mechanische schade. Bovendien is het bovenmateriaal geïmpregneerd om water en vuil van het membraan weg te houden. De tweede laag is doorgaans een membraan of coating met ademende eigenschappen. Simpel gesteld zorgt deze laag ervoor dat er geen vocht van buitenaf in de jas kan binnendringen, maar dat er tegelijkertijd wel vocht uit de jas naar buiten kan ontsnappen. Aan de binnenkant zijn de jassen voorzien van een binnenvoering, die op haar beurt dient om het membraan te beschermen tegen mechanische invloeden. Er bestaan daarbij verschillende uitvoeringen, die ik kort wil toelichten.
Jassen met 2 lagen
Jassen met 2 lagen zijn meestal vrij eenvoudige en dus goedkope hardshelljacks. Tijdens de productie worden alleen het bovenmateriaal en het membraan gelamineerd. De binnenvoering wordt meestal afzonderlijk vastgenaaid. Maar in deze categorie zijn er ook jassen waarbij geen membraan aanwezig is. In dat geval wordt het bovenmateriaal aan de binnenkant voorzien van een PU-coating (polyurethaan). Jassen met 2 lagen die voorzien zijn van een membraan of coating worden meestal gebruikt door mensen die betrouwbare en eenvoudige bescherming tegen weersinvloeden nodig hebben. Bijvoorbeeld bij dagtochten of voor dagelijks gebruik.
Jassen met 2,5 lagen
Jassen met 2,5 lagen zijn min of meer een compromis tussen 2 en 3 lagen. Ook bij deze constructie wordt het bovenmateriaal stevig verbonden met een membraan. Er is echter geen ingenaaide binnenvoering aanwezig. In plaats daarvan wordt een flinterdunne beschermende laag direct op de gelamineerde laag aangebracht. Zo zijn ze lichter en hebben ze een kleiner pakvolume dan jassen met 2 en 3 lagen. Dit type jassen wordt daarom vaak gebruikt bij trektochten of tijdens het fietsen.
Jassen met 3 lagen
Vooral in extreme weersomstandigheden en/of op tours weten jassen met 3 lagen te overtuigen. De opbouw is voor het eerste deel dezelfde als die van een jas met 2 lagen. Daarnaast wordt een voering direct mee gelamineerd als binnenste laag. Daardoor is dit type jassen zeer robuust en wordt het vooral gebruikt op lange tours. Ze worden vaak gebruikt voor bv. skitochten en hoogtetours.
Waterdicht en ademend?
Ergens klinkt het logisch: als er niks ingaat, gaat er ook niks uit. Simpel, toch? Niet echt. Want zoals gezegd zijn goede hardshelljacks altijd waterdicht en ademend tegelijk. Hoe en in welke mate dat werkt, hangt echter af van verschillende factoren. Eenvoudig gezegd zijn jassen met een PU-coating minder ademend dan jassen met een membraan.
Maar ook bij membranen zijn er grote verschillen wat de wijze van functioneren en de doeltreffendheid aangaat. Zo hebben Gore-Tex-membranen een microporeuze structuur. Deze structuur is fijn genoeg om te voorkomen dat waterdruppels binnendringen, maar groot genoeg om de veel kleinere waterdamp uit de jas te laten ontsnappen. Sympatex-membranen maken daarentegen gebruik van een fysisch-chemisch principe dat onder meer werkt met het verschil in druk en temperatuur tussen de omgeving en de binnenkant van de jas.
Welke technologie ook precies gebruikt wordt, een membraan en dus het hardshelljack zijn niks zonder een goede impregnatie. Daarom moet die nu en dan vervangen of vernieuwd worden. Ook voor de impregnatie bestaan er verschillende technologieën, die echter allemaal hetzelfde effect hebben, namelijk water en vuil betrouwbaar uit de buurt van het membraan houden.
Dit is belangrijk, omdat anders de structuur van het membraan doorweekt en dus helemaal verstopt kan raken. Naast zware regen kunnen ook modder en zelfs zonnebrandcrème of lichaamseigen vet het membraan verstoppen. Dat heeft een grote impact op de waterbestendigheid en vooral het ademend vermogen van de jas.
Een goede impregnatie is dus van essentieel belang voor de werking van een hardshelljack.
De bekendste membranen kort uitgelegd
Gore-Tex
Gore-Tex is de naam van een hele materiaalfamilie en is al een hele tijd zo goed als synoniem voor weerbestendige en ademende kleding. Hoe het eindmateriaal er ook uitziet en welke naam het ook heeft, Gore-Tex-membranen zijn allemaal gebaseerd op dezelfde werking: een speciale structuur. Daarvoor wordt ePTFE (geëxpandeerd polytetrafluorethyleen) gebruikt. Membranen van ePTFE vormen een bijzondere, microporeuze structuur. Deze is zo fijn dat de grotere watermoleculen niet door de structuur heen raken. Waterdampmoleculen zijn echter veel kleiner en kunnen wel zonder problemen langs de structuur.
Om ervoor te zorgen dat waterdamp langs het microporeuze membraan kan ontsnappen, moet er ook een temperatuurverschil zijn tussen de binnenkant van de jas en de omgevingslucht. Hoe lager de buitentemperatuur is ten opzichte van de binnentemperatuur, hoe beter de ‘afvoer’ van de waterdamp lukt.
Dermizax
Dermizax is eveneens een materiaalfamilie die verkrijgbaar is in verschillende uitvoeringen. Maar ook hier is voor alle membranen de werking niettemin dezelfde: voor Dermizax-membranen wordt polyurethaan gebruikt. Dit materiaal is hydrofiel, ‘waterlievend’ met andere woorden. Het heeft kleine moleculen die zich helemaal kunnen volzuigen met water.
Deze moleculen kunnen binnen het membraan bewegen en doen dit sneller, wanneer de temperatuur stijgt. Het is echter belangrijk dat er ook hier een temperatuurverschil is tussen de omgevingslucht en de binnenkant van de jas. Hoe groter dit verschil is, des te sneller en doeltreffender verloopt de afvoer van de waterdamp door de moleculen van het membraan. Dit effect heeft een aanzienlijk voordeel: aangezien Dermizax-membranen geen poriën hebben, kunnen deze ook niet dichtslibben. Van verstopping door vuil en water is hier dus geen sprake. Ook over Dermizax hebben we een uitgebreid artikel in het Basiskamp. Neem zeker eens een kijkje.
Sympatex
In de familie van de Sympatex-materialen bestaan er wederom verschillende uitvoeringen die allemaal op hetzelfde principe gebaseerd zijn. In dit geval gaat het om een fysisch-chemisch principe. Dat klinkt veel ingewikkelder dan het eigenlijk is. Het membraan bestaat uit twee verschillende componenten: hydrofoob polyester, dat geen water doorlaat, en hydrofiel polyether, dat de afvoer van waterdamp mogelijk maakt.
Ook in dit geval moet er een drukverschil zijn tussen de binnen- en buitenkant. Als dat het geval is door een duidelijk temperatuurverschil, worden de waterdampmoleculen die ontstaan bij transpiratie langs de hydrofiele molecuulketens naar buiten afgevoerd.
Softshell: om je lekker warm te houden
Softshell in een notendop
- Gebruik: warme kledinglaag, bijvoorbeeld voor berg- en wintersport, of als bovenste kledinglaag bij mooi weer.
- Doel: bescherming tegen de kou, beperkte bescherming tegen regen, wind en sneeuw
- Eigenschappen: warm, erg ademend, water- en windafstotend, soms ook waterdicht
- Materialen: polyester, polyamide (nylon)
- Bekende namen / merken: Windstopper, Schoeller, Polartec
- Voordelen: goede bescherming tegen de kou, ademend
- Nadelen: slechts in beperkte mate weerbestendig
Erg ademend en warm, niet zo weerbestendig?
De belangrijkste taak van softshelljacks is om je te beschermen tegen de koude. Snijdende wind wordt goed geweerd afhankelijk van de uitvoering. In tegenstelling tot hardshelljacks zijn softshelljacks vaak slechts in beperkte mate weerbestendig. Lichte, korte regenval is met andere woorden geen probleem voor de meeste softshells. Dus als je bij slecht weer gewoon even naar de bushalte of de bakker om de hoek moet, zal je zeker niet kletsnat worden. Maar vooral in zware buien of gedurende langere perioden in de regen doen softshells het doorgaans veel minder goed.
Welke eigenschappen een jas en dus de stof ervan bezitten, hangt van vele factoren af. Zo zijn er softshelljacks met membraan en soorten zonder. De membranen zorgen er onder andere voor dat de jas betrouwbaar bescherming biedt tegen wind, en afhankelijk van de variant ook tegen regen. Omgekeerd betekent dit niet dat softshells zonder membraan automatisch winddoorlatend zijn.
Hetzelfde geldt voor het ademend vermogen. In het algemeen kan echter gesteld worden dat softshells veel beter ademen dan hardshells, en dat ze dus zweet sneller naar buiten kunnen afvoeren. Maar vooral bij extreem weerbestendige jassen die zich op de grens bevinden tussen hard- en softshell, neemt het ademend vermogen helaas ook sterk af.
Dus je ziet, de situatie is een beetje verwarrend. Het komt dan ook goed uit dat we dit onderwerp hier in het Basiskamp al uitvoerig hebben behandeld.
Een gebied waarop softshelljacks zeker punten scoren ten opzichte van hardshelljacks is bescherming tegen de kou. Ook in dit geval hangt alles af van het soort materiaal. Het is echter niet ongebruikelijk dat softshells een geborstelde en verwarmende laag aan de binnenkant hebben. Vaak worden daarvoor bijvoorbeeld stoffen van fleece of fluweel gebruikt. Die zorgen er gericht voor dat de lichaamswarmte niet naar buiten ontsnapt. Bovendien voelen deze materialen erg aangenaam op de huid.
Dit is dus het eerste belangrijke verschil tussen soft- en hardshell (in het algemeen): hardshell is weerbestendig en slechts in beperkte mate verwarmend. Softshell is verwarmend en slechts in beperkte mate weerbestendig.
Zacht, hard, comfort bij softshell?
Als een hardshell hard is, is een softshell dan zacht? Dat klopt. Of toch ongeveer. Softshellmaterialen zijn inderdaad zachtere en soepelere materialen dan hardshellmaterialen.
Als je hardshelljacks van dichtbij bekijkt, valt één ding onmiddellijk op: het relatief harde en onbuigzame materiaal. Afhankelijk van de snit van de jas kan dit de bewegingsvrijheid beperken. Bovendien vinden sommige mensen het typische gekraak van een hardshelljack storend.
Dat is gelukkig niet het geval bij softshelljacks. Door het zachtere en soepelere materiaal heb je immers helemaal geen last van gekraak of geritsel. Bovendien kunnen softshelljacks tot op zekere hoogte rekken, waardoor er ook nauwsluitende pasvormen zijn die de bewegingsvrijheid niet voelbaar beperken. Dat is vooral bij snelle sporten zoals fietsen en hardlopen een voordeel.
Door de geborstelde binnenzijde zitten veel softshells ook aangenaam, wanneer je ze rechtstreeks op je huid draagt. Hardshells voelen meestal koud aan. De meeste softshells zijn daarentegen even warm als een fleecejack of trui.
Dat brengt ons bij het tweede belangrijke onderscheid: softshells bieden doorgaans meer draagcomfort dan een hardshell.
Toepassingen en geschiktheid voor dagelijks gebruik
Als we hardshells en softshells bekijken wat hun geschiktheid voor dagelijks gebruik betreft, komt het softshelljack duidelijk als beste uit de bus. Het beslaat namelijk een erg breed spectrum in eerder gematigde omstandigheden. Dus als je bijvoorbeeld op zoek bent naar een jas voor dagelijks gebruik in het koude seizoen , dan zit je zeker goed met een softshelljack. Heeft een hardshelljack dan wel enig bestaansrecht, of is het meer een dinosaurus uit het lang vervlogen outdoor-tijdperk? Het heeft zeker zijn nut. Laten we eens een paar typische toepassingen van naderbij bekijken.
Dagelijks gebruik, vrije tijd, reizen
Zoals reeds vermeld, zijn softshelljacks duidelijk de winnaar voor dagelijks gebruik. Ze zorgen voor wat extra warmte op koude dagen, wat aangenaam is. Bovendien houden ze, afhankelijk van het materiaal, ook de regen buiten en zijn ze dus volledig geschikt voor alle slechte weersomstandigheden die je kan verwachten in de stad of op het platteland. Wie echter elke dag in weer en wind met zijn hond gaat wandelen, kan zeker een goed hardshelljack gebruiken.
Wandelingen, trek- en fietstochten
Hier hangt alles sterk af van in welk seizoen de tocht plaatsvindt en wat de weersvoorspellingen zijn. Als het bijvoorbeeld gaat om een wandeling bij stabiel, mooi herfstweer, dan is het softshelljack zeker de favoriet dankzij het draagcomfort en de verwarmende eigenschappen. Als er op een zomerse tocht in de loop van de dag onweer verwacht wordt of als er slecht weer voorspeld is, kies je beter voor een hardshelljack, dat prima bescherming tegen weersinvloeden biedt.
Ski- en hoogtetours, wintersport
Hoe hoger in de bergen je gaat en hoe winterser de omstandigheden worden, des te meer moet je jas kunnen. Daarom zie je bijvoorbeeld bij ski- en hoogtetours (en niet alleen daar) vaak de combinatie van een hard- en softshelljack. Dat is ook logisch: wie op een skitour aan het klimmen, heeft (toch als het goed weer is) weinig last van de elementen. Bovendien reageert je lichaam op de inspanning door warmte en zweet te produceren, maar tegelijk is het winter en dus koud. Hier verdient een softshelljack door zijn goede ademend vermogen en het draagcomfort dus weer de voorkeur.
Zodra je op de top bent aangekomen, voel je meestal felle wind. Bovendien bestaat bij de daaropvolgende afdaling de kans dat je meer in aanraking komt met de sneeuw (door diepe sneeuw, een val of beide), wat dan weer in het voordeel van een hardshelljack spreekt. Omdat het echter nog altijd winter is, zou je het als tourskiër erg koud krijgen, als je alleen een hardshelljack draagt. De oplossing: het uienprincipe, dat wil zeggen de twee jassen over elkaar heen dragen en zo het beste uit beide werelden benutten.
Hard- of softshell?
Zoals je ziet, is een eenduidige afbakening van hard- en softshell niet zo eenvoudig als je op het eerste gezicht zou denken. Zowel bij de materiaaleigenschappen als bij de toepassingen lopen de grenzen van de twee soorten jassen in elkaar over. Bovendien kan het in sommige omstandigheden zinvol zijn om beide jassen te combineren.
Dan rest nog één vraag: hoe zit het over het algemeen met de uitrusting van de jassen, dat wil zeggen de capuchon, de zakken, ritsen voor ventilatie en ga zo maar door? Goh, het antwoord daarop is zowel eenvoudig als vaag: voor beide jassen is bijna alles mogelijk. Van extreem minimalistisch tot volledig uitgerust: je kan kiezen uit alle denkbare en ondenkbare varianten.
