Wanneer het bij ons vriest en sneeuwt, is het een apart gevoel je korte broek en hardloopshirt zonder mouwen in je reistas te stoppen en naar Madeira te vliegen. Op dit eiland in de Atlantische oceaan is het namelijk altijd lente! Juist voor wandelaars en natuurliefhebbers is Madeira een sprookjesparadijs om te ontdekken en te bewonderen. Op Madeira wandelen, wie wil dat nou niet?!
Het altijd groene eiland trekt zonminnende Europeanen aan met zijn milde klimaat, vooral in de wintermaanden. Samen met het buureiland Porto Santo maakt Madeira deel uit van de eilandengroep ‘Ilhas Desertas’ voor de Marokkaanse kust. Madeira hoort bij Portugal en de naam van het eiland betekent ‘hout’ in het Portugees. Twintig procent van het eiland wordt bedekt door ‘Laurisilva’, het laurierbos. Nadat het eiland, in tegenstelling tot Centraal-Europa, gespaard bleef van de ijstijd, ontstond op het eiland een unieke, diverse plantenwereld.
Naast het laurierbos wordt het steile landschap versierd met heide, jeneverbes en talrijke bloemen. Ook wilde orchideeën groeien langs de rand van de wandelpaden. Je moet deze prachtige planten echter koste wat het kost vermijden, het eiland staat niet voor niets op de UNESCO-lijst van cultureel erfgoed.
Het eiland heeft een middelhoog tot hooggebergte-karakter. De kustlijn van Madeira loopt steil af in de zee en Cabo Girao is een van de hoogste kliffen in de directe omgeving van de hoofdstad Funchal. In het midden van het eiland reiken de hoogste toppen naar de hemel. De hoogste berg is Pico Ruivo met 1862 meter. Madeira heeft verschillende mesoklimaten. In het noorden van het eiland regent het vaak, terwijl het zuiden subtropisch warm is.
De Levadas – levensaders van het eiland
Levada – een term die onlosmakelijk verbonden is met Madeira. Dit zijn kunstmatige waterkanalen die water van de gebieden met veel neerslag in het noorden en midden van het eiland naar de landbouwgebieden in het drogere zuiden leiden – een zeer efficiënt irrigatiesysteem. Elke bezoeker van het eiland zou zeker een levadawandeling moeten maken.
In de regenarme periode van april tot oktober wordt bijna elk veld op het eiland geïrrigeerd met het water uit de levadas. Tegenwoordig worden deze kanalen niet alleen gebruikt voor watertransport maar ook voor toerisme. De populairste wandelpaden zijn paden langs de levadas. Deze doorkruisen het hele eiland in een netwerk van ongeveer 2000 kilometer. De oriëntatie is meestal heel eenvoudig, je hoeft alleen maar het waterkanaal te volgen. Omdat de kanalen altijd het landschap volgen, is er om elke bocht iets nieuws te ontdekken. De oude woningen van de levadeiros, watervallen en een gevarieerde flora nodigen je uit om op ontdekkingstocht te gaan.
Historische feiten over de levadas op Madeira
Al in de 15e eeuw werden de eerste irrigatiekanalen aangelegd op Madeira. 40 jaar nadat het eiland was gekoloniseerd (1461), stelde prins Ferdinando twee mannen aan om het water te verdelen. Het doel was om de grote hoeveelheden water uit de bronnen op de steile bergen in het midden van het eiland naar de hellingen en valleien te leiden. Vanaf 1650 werd het kanaalsysteem uitgebreid om de suikerrietteelt en watermolens van water te voorzien.
In die tijd was Madeira een van de grootste suikerrietproducenten. Op duizelingwekkende hoogten moesten Afrikaanse slaven de zware bouwwerkzaamheden uitvoeren. Iedereen die vandaag de dag langs de kanalen loopt, waarvan sommige uit de kale rotsen zijn gehouwen, kan zich de moeilijke omstandigheden voorstellen waaronder ze werden gebouwd. De kennis van de Moren was cruciaal voor de ontwikkeling en efficiënte aanleg van de kanalen op Madeira, omdat zij al veel ervaring hadden met de aanleg van irrigatiekanalen.
De Levadas op Madeira nu – wandelen, irrigatie en energieopwekking
Tegenwoordig voeden de levadas drie krachtcentrales voor de opwekking van elektriciteit, voordat het water weer wordt teruggevoerd naar de kanalen voor het oorspronkelijke doel: irrigatie. De levadas worden onderhouden en schoongemaakt door de ‘levadeiros’ omdat het water altijd gelijkmatig moet stromen. Daarom kun je alle waterkanalen bewandelen via een pad naast het kanaal of op de levadamuur.
Dankzij het extreem lage stijgingspercentage van slechts één meter per kilometer zijn dit meestal ontspannen wandelingen die voor iedereen geschikt zijn. Via de wandelpaden langs de levadas bereik je snel de diepe valleien van het eiland en ontdekt het ongerepte landschap van Madeira. De levadas lopen door tunnels met een totale lengte van 70 kilometer. Sommige zijn te voet bereikbaar. Zorg dat je een kleine hoofdlamp of zaklamp bij je hebt. Het is vaak glad en vochtig in de tunnels.
Wandelen op Madeira
Madeira bevat een zeer uitgebreid officieel wandelnetwerk, aangegeven met PR1 tot PR20. De routes tonen het veelzijdige gezicht van Madeira en zijn deels ook opgenomen in de tochten van de gangbare wandelgidsen. Het gaat meestal om afstandswandelingen en niet om rondwandelingen. In totaal 5 verschillende busondernemingen op het eiland maken het terugkomen naar een uitgangspunt van de wandeltocht gemakkelijker. Op het startpunt staat altijd een groot bord met een overzichtskaart van de route en nuttige informatie. De wandelroutes worden duidelijk aangegeven met kleine houten wegwijzers met wegnummer en naam van de route zodat hiken op Madeira zeer overzichtelijk is.
Op Madeira komen wandelaars, trailrunners en mountainbikers allemaal aan hun trekken. Er zijn zelfs een paar alpiene tochten met kleine klimpassages (bijvoorbeeld op Pico Grande) op het eiland, dat slechts 57 kilometer lang en 22 kilometer breed is. Als je niet op eigen houtje op pad wilt, kun je kiezen uit een groot aantal tochten met begeleiding of ter plaatse een lokale wandelgids regelen.
Een van de hoogtepunten is de meerdaagse wandeltocht over het eiland van noord naar zuid. Op deze wandelroute vindt ook elk jaar de ‘Madeira Island Ultra Trail’ plaats. Meer dan 800 lopers leggen de 115 km lange route af met 7.500 hoogtemeters en ontelbare traptredes. Trappen vind je niet alleen in het winkelcentrum. Vanwege het steile terrein en om erosie te voorkomen, zijn er op veel wandelpaden trappen aangelegd. Deze maken het wandelen op (sterk) glooiend terrein gemakkelijker en helpen bij het stijgen en dalen, vooral bij nat weer.
De mooiste hikes op Madeira
De talloze pittige toppen, eenzame levadas en de romantische laurierbossen maken het moeilijk de absolute wandel-highlights op Madeira aan te wijzen. Toch zijn er volgens mij een paar wandelroutes die er bovenuit steken en de moeite waard zijn. Voor alle bergtochten is het over het algemeen aan te raden om zo vroeg mogelijk te beginnen. Rond het middaguur trekken de wolken vaak van de kust naar de (hogere) bergen en blijven daar de rest van de dag hangen. De routes zijn dan natuurlijk evengoed begaanbaar, maar helaas zonder uitzicht.
Wandelroute 1: Boca do Risco
12 km, 300 hoogtemeters klimmen en dalen
Dit avontuurlijke kustpad loopt langs de oude Canical-tunnel bij Machico tot Porto da Cruz. Deze wandelroute was vroeger de snelste verbinding tussen de twee stadjes. De ‘Borracheiros’ droegen de jonge wijn in zakken van geitenleer te voet langs de kust. Daarbij moesten ze de zogenaamde ‘Bocca do Risco’, de gevaarlijke opening, overwinnen.
Wandelpaden direct aan de kust komen zelden voor op Madeira. Deze hier is prachtig met vergezichten naar de oostkust en heeft ook vandaag de dag niets van z’n charme verloren. Tot aan de „Bocca do Risco“ loopt de weg probleemloos langs de begaanbare levada. Vanaf de rotsspleet is tredzekerheid een vereiste en mag je geen hoogtevrees hebben. Een paar plaatsen zijn gezekerd met kabels. Niet betreden bij stormachtig weer en regen!
Wandelroute 2: Van Pico do Arieiro naar Pico Ruivo
11 km, ruim 1300 hoogtemeters klimmen en dalen
De spectaculaire hoogteweg tussen de hoogste bergtoppen van het eiland biedt een adembenemend uitzicht over het hele eiland. De drie prachtige toppen op deze tocht zijn 50 jaar geleden ontsloten via een speciaal aangelegd pad. Deze zeer uitdagende bergtocht mag ook alleen worden ondernomen bij goed weer. Onderweg worden verschillende tunnels doorkruist.
Je moet voldoende uithoudingsvermogen hebben voor de vele beklimmingen en afdalingen. De wandelroute slingert spectaculair over, door en langs de bergtoppen. Het startpunt van de tocht is gemakkelijk te bereiken met een huurauto en je kunt direct parkeren bij de radarkoepel op de Pico do Arieiro. Je kunt het beste zo vroeg mogelijk naar de berg gaan, voordat de wolken vanaf de kust komen aanrollen. Vooral bij zonsopgang is wandelen op Madeira geweldig mooi!
Wandelroute 3: Het schiereiland Sao Lourenco
8 km, 400 hoogtemeters klimmen en dalen
De vegetatie van deze steile rotskust in het meest oostelijke deel van het eiland verschilt sterk van de rest van Madeira. Er groeien hoge cactussen en de palmbomen bij de eenzame hut op het keerpunt van de tocht hebben iets woenstijnachtigs. De wildromantische kustlijn is gemakkelijk toegankelijk via een goed onderhouden wandelpad. Een paar onbeschutte stukken zijn gezekerd met touwen. De korte maar fraaie klim naar Morro do Furado is wat zwaar. Na een regenbui bedekt groen gras het schiereiland.
Meerdere uitkijkpunten aan beide zijden zorgen ervoor dat de meeste wandelaars op deze tocht altijd een camera bij zich dragen. Houd hem voor de zekerheid maar bij de hand want je komt ogen te kort. Onderweg kom je via een korte afdaling twee gemakkelijk bereikbare kleine baaien met kiezelstranden tegen waar je kunt zwemmen in de Atlantische Oceaan. Vanwege de vaak harde wind moet je absoluut een jas meenemen in je wandelrugzak. Als je gaat wandelen op Madeira is dit zeker geen overbodige luxe!
Wandelroute 4: Caldeirao Verde – de ‘groene hel’
13 km, voornamelijk vlakke levadawandeling
Het kronkelende wandelpad langs de ‘Levada do Caldeirao Verde’ leidt naar het groene keteldal en naar een spectaculaire waterval. In een van de meest ongerepte gebieden van het eiland doorkruis je verschillende tunnels, loop je langs bruisende watervallen en bewonder je het uitzicht op de vallei. Het grootste deel van de levada is uitgehouwen in een rotswand en je kunt je gemakkelijk voorstellen hoe complex en inspannend de aanleg van de kanalen in de 17e eeuw moet zijn geweest.
Het in het begin goed aangelegde en brede wandelpad wordt smaller naarmate het verder gaat. Soms loop je over de muur langs de levada, maar er is altijd een leuning. Neem in ieder geval je hoofdlamp mee voor de donkere tunnels. De jungleachtige vegetatie langs het pad is niet alleen voor botanici een paradijs, er zijn ook allerlei exotische planten zoals wilde orchideeën te ontdekken. Daarna kun je de levada verder volgen tot in het ‘helse keteldal’. Ook hier is er een grote waterval die nog indrukwekkender is tussen de nauwe rotswanden.
Het prachtige en veelzijdige eiland Madeira in de Atlantische Oceaan kan het hele jaar door worden aanbevolen aan alle liefhebbers van hiken en bergliefhebbers die op zoek zijn naar warmte. Naast een grote verscheidenheid aan wilde bergtoptochten, ontspannen levadawandelingen en lange excursies door het laurierbos, kan het eiland ook per fiets worden verkend. En als je niet naar de bergen wilt, kun je ook gaan surfen, genieten van de uitstekende Madeira-wijn of wandelen door de botanische tuinen in de hoofdstad Funchal. Wandelen op Madeira is dus zeker een aanrader!
