DWR is de afkorting voor het Engelse “Durable Water Repellency”, wat letterlijk vertaald kan worden als “duurzame waterafstotendheid”. Het is een onzichtbare impregnering van het textielweefsel van functionele kleding of schoenen. DWR is dan ook geen naam voor een specifiek materiaal of systeem, maar eigenlijk gewoon een beschrijving van een eigenschap. Het DWR-effect ontstaat echter niet vanzelf, maar wordt veroorzaakt door verschillende chemicaliën en technologieën die per fabrikant enigszins verschillen.
Welke eigenschappen heeft DWR?
Ik heb lang gedacht dat kleding die als waterdicht en ademend wordt verkocht bijna automatisch een duurzaam waterafstotend oppervlak had. Ik besefte echter relatief vlug dat dit niet waar was toen de buitenkant van mijn Gore-Tex-jas al na enkele keren niet meer altijd droog bleef. Bij regen zoog de jas zich vol met water en voelde ze steeds klammer en kouder aan. Natuurlijk vroeg ik me vervolgens af of het membraan misschien beschadigd en de jas “niet langer waterdicht” was.
Maar de jas had nergens een gaatje en was verder ook prima in orde. Het was gewoon de DWR-impregnering die het had laten afweten. Voor het merendeel van alle functionele kleding vormt de impregnering de eerste, buitenste beschermende barrière tegen vocht. Laminaten en membranen houden het water buiten, maar slagen er niet in om te voorkomen dat het in de buitenste textiellaag dringt. Wanneer het water daar dan een dichte film vormt, voelt de stof niet alleen klam, maar verliest ze ook haar dampdoorlatendheid en dus haar ademende vermogen. Daarvoor wordt de term “wetting out” gebruikt.
Werking
De DWR-behandeling voorkomt precies dit samenvloeien van water door de vezels en het textieloppervlak heel glad te houden. Het water rolt er zo af in de vorm van vele druppels in plaats van geabsorbeerd te worden door de buitenstof. Zoals ik al zei, kan dat op verschillende manieren gebeuren. In het geval van Gore-Tex-materialen dringt de impregnering bijvoorbeeld door tot in de vezels en vermindert deze de oppervlaktespanning van de buitenstof.
Het parelende “lotuseffect” verdwijnt echter naarmate de DWR-behandeling verslijt. Als het kledingstuk veel gedragen wordt, smerig wordt en gewassen wordt met wasmiddel kan dat relatief snel gebeuren. Het begrip “duurzaam” moet je dus met een korrel zout nemen. Het goede nieuws is echter dat je de DWR-behandeling snel en gemakkelijk kunt reactiveren of vernieuwen. Straks meer hierover.
Eerst moet je nog weten dat DWR-impregneringen niet “waterdicht” zijn, maar alleen “waterafstotend”. De impregnering alleen kan hevige of aanhoudende regen niet tegenhouden en heeft extra ondersteuning nodig, zoals een membraan en getapete naden.
Wat is een DWR-impregnering precies?
In veel artikelen kun je lezen hoe DWR werkt, maar zelden wordt uitgelegd welke stoffen en technologieën erachter zitten. Misschien omdat je je daarvoor moet verdiepen in de wereld van de industriële processen en verwerkingstechnieken en een groot aantal chemische werkzame stoffen moet bestuderen:
“Afhankelijk van de vereisten voor het wassen, het reinigen en de weerbestendigheid worden paraffine- en wasemulsies, maar ook filmvormende siliconen en fluorkoolstoffen, die een goede duurzame bescherming vormen, gebruikt als impregneermiddel. (…)”
Momenteel zijn de impregnerende werkzame stoffen voornamelijk fluorkoolstoffen (PFC), die ook gekend zijn onder de naam polyfluoralkylstoffen. Voor outdoorgebruik zijn de populairste subtypes perfluoroctaansulfonzuren (PFOS) en perfluoroctaanzuren (PFOA). Omdat niet alleen PFOA en PFOS, maar ook alle fluorkoolstoffen intussen als schadelijk voor de gezondheid en het milieu worden beschouwd, zijn steeds meer fabrikanten op zoek naar alternatieven. Sommige van deze alternatieve impregneermiddelen werken simpel gezegd op basis van water en vetzuren (alifatische carbonzuren). Meer over het onderwerp PFC en de zoektocht naar alternatieven volgt in de alinea over het milieu.
Er bestaan opnieuw verschillende methoden om de impregnerende stoffen te verwerken in het textielweefsel. De bekendste is het dompelproces, waarbij de stoffen door een bad met DWR-vloeistof worden getrokken. Een nieuwere en nauwkeurigere methode is het aanbrengen via sproeikoppen.
De DWR-impregnering opfrissen of vernieuwen
Zoals eerder gezegd betekent “durabele” niet “eeuwig”. Daarom moet de impregnering worden opgefrist of volledig worden vernieuwd nadat je het kledingstuk een zeker aantal keer gedragen hebt. Wat je precies moet doen en of je eigenlijk wel iets moet doen, is heel eenvoudig te testen: laat gewoon een paar druppels water over het kledingstuk lopen en kijk of ze in de buitenstof trekken. Als dat niet gebeurt, is de impregnering nog in orde.
De impregnering vernieuwen
Als het water gedeeltelijk wordt geabsorbeerd, moet je eerst proberen de oude impregnering op te frissen. Na het wassen volgens de wasinstructies van de fabrikant mag het materiaal alleen in contact komen met warme lucht. Dat kan in de droogtrommel (delicaat programma op 60 °C), met een strijkijzer (geen stoom en geen direct contact met het kledingstuk, leg er een laagje stof tussen) of met een haardroger. De warmte moet ongeveer 20-30 minuten inwerken. Voer vervolgens nog een waterdruppeltest uit. Als die lukt, is de DWR-impregnering succesvol gereactiveerd tot de volgende wasbeurt.
Als de waterdruppeltest geen bevredigende resultaten oplevert, moet de impregnering vernieuwd worden. Dat kan op twee manieren: inspuiten of inwassen. Voor beide methoden moet het kledingstuk droog en schoon zijn.
Inwassen
Bij het inwassen is het allereerst belangrijk dat de wasmiddellade van de wasmachine schoon is. Giet er vervolgens de door de fabrikant aanbevolen dosis impregneermiddel in en was de kleding op het fijnwasprogramma op 40°C. Hang het kledingstuk vervolgens op om te drogen of doe het in de droogmachine op de laagste stand, afhankelijk van het verzorgingsadvies (zie het label).
Het probleem met de wasmethode is dat de impregneerfilm ook aan de binnenkant van de kleding wordt gelegd, wat het ademende vermogen merkbaar kan verminderen. Afhankelijk van de textielmix en het membraan zijn er hier verschillende reacties mogelijk. Soms wordt ook herimpregnering aan de hand van professionele reiniging aanbevolen. Hoewel dit het voordeel heeft dat je niet met de chemicaliën hoeft te knoeien en dat het een duurzame herimpregnering kan opleveren, verandert het helaas weinig aan het eerder genoemde probleem.
Inspuiten
Het inspuiten brengt je meer in aanraking met chemicaliën, maar heeft wel het voordeel dat de impregnering naar wens verdeeld kan worden. Zo kun je de impregneerspray specifiek aan de buitenkant gebruiken en vooral focussen op gevoelige plekken zoals de naden, boorden en schouders. In de wereld van de impregneersprays zijn er bijna alleen nog maar pompsprays beschikbaar die geen schadelijke aerosolen als spuitmiddel bevatten. Niettemin mogen deze sprays natuurlijk alleen buiten worden gebruikt met goede ventilatie en zo min mogelijk worden ingeademd.
Ook softshells hebben in de meeste gevallen een DWR-behandeling die af en toe vernieuwd moet worden. Daarvoor zijn er speciale impregneermiddelen en -sprays van Toko en Nikwax beschikbaar die zich als een waterafstotende buis om de vezels wikkelen en de beweging van de Softshell-vezels behouden.
DWR bij schoenen
Voor schoenen die voorzien zijn van een DWR-impregnering is eigenlijk alleen inspuiten een optie. Invetten, oliën en waxen leidt bijna altijd tot een verlies van het ademende vermogen. Bovendien is niet elke impregneerspray geschikt voor elke schoen. Reden te meer dus om bij het kopen van schoenen de verzorgingsaanbevelingen van de fabrikant bij te houden en ze zo nauwkeurig mogelijk op te volgen.
Tot slot nog een tip: je moet er ook niet te veel van verwachten, want bijna geen enkele impregnering die je achteraf aanbrengt komt in de buurt van de kwaliteit van de oorspronkelijke behandeling. Zelfs niet als je de kleding uitstekend impregneert onder het motto “more is more”, want dan verpest je het ademende vermogen van de stof.
Zijn DWR-impregneringen schadelijk voor het milieu?
Laten we het zo zeggen: de DWR-impregneringen horen momenteel niet echt thuis in het ecosysteem. De focus van de milieudiscussie ligt op de PFC-verbindingen die, om het simpel te stellen, jarenlang in organismen achterblijven en niet afbreken in de natuur. Er zijn PFC-sporen te vinden in de verste uithoeken van de planeet. Tot nu toe werd aangenomen dat er geen directe gezondheidsrisico’s zouden zijn en dat “alleen” de productie, het wassen en de verwijdering van outdoorproducten een probleem vormden. Maar een groeiend aantal onderzoeken bij mensen en dieren wijst op gezondheidsproblemen die veroorzaakt worden door PFC in het lichaam. Het gaat daarbij om gevolgen van vitaal belang, bijvoorbeeld voor het immuunsysteem, de hormoonhuishouding en de voortplanting.
Over hoe groot deze risico’s zijn, bestaat veel onenigheid. Lange tijd werd er gespeculeerd over welke PFC-verbinding zich waar en in welke mate verzamelt en welke verbinding waar en hoe snel wordt afgebroken. Daarom werden impregneermiddelen op basis van PFC met een C6-keten in plaats van C8 enige tijd als veilig beschouwd. Maar critici, zoals de oprichter van Nikwax Nick Brown, deden dat af als een “sprookje”. Brown is van mening dat alleen de volledige uitbanning van PFC de risico’s voor het milieu en de gezondheid echt doet dalen.
Geen PFC meer bij enkele leveranciers
Nikwax was dan ook het eerste bedrijf dat consequent geen PFC gebruikte en tot op de dag van vandaag trouw blijft aan die beslissing. Nu steeds meer onderzoek uitwijst dat echt alle PFC-verbindingen schadelijk zijn voor het milieu en de gezondheid volgen steeds meer leveranciers dit voorbeeld. Naast Nikwax biedt ook Toko PFC-vrije impregneermiddelen en -sprays aan. Ze doen dit echter meer vanwege de toegenomen interesse van hun klanten en minder om druk uit te oefenen op de wetgevende instanties. Die zijn namelijk nog altijd niet van plan om PFC als schadelijk te verklaren.
Tot nu toe werd het als “technisch bijna onmogelijk beschouwd om een even doeltreffende impregnering te produceren zonder PFC“. Met andere woorden, een impregnering die niet alleen water afstoot, maar ook vuil en zodoende ademend blijft. Hoewel impregneringen op basis van PU of silicone milieuvriendelijker waren/zijn, lopen ze qua functionaliteit ver achter op impregneringen op basis van PFC.
Vaude als pionier op het vlak van milieu
Maar zoals milieupionier Vaude schrijft in zijn duurzaamheidsverslag van 2016 is dat dankzij innovatieve technologieën, “intussen geen probleem meer”. Het enige “nadeel” dat rest is dat PFC-vrije DWR-impregneringen niet olie- en vetafstotend zijn. Vaude merkt op dat deze functie niet echt nodig is. Je kan je inderdaad afvragen wanneer je in het bos of in de bergen ooit last hebt van vet en olie op je functionele kleding? Waarschijnlijk niet zo vaak.
Zoals op zoveel gebieden is Vaude een pionier met zijn DWR Eco Finish. Andere milieuvriendelijke alternatieven die even functioneel zijn, bevinden zich momenteel in de onderzoeks- en ontwikkelingsfase en zouden vroeg of laat op de markt moeten komen.
Vaude is van plan om tegen 2020 al zijn producten PFC-vrij te maken. En veel andere fabrikanten hebben ook al een of meer PFC-vrije collecties. Een echte mijlpaal kan binnenkort ook weleens worden bereikt door Gore-Tex, waarvan de materialen zoals geweten worden gebruikt als grondstof in zeer veel kledingstukken van talloze outdoormerken. Gore-Tex heeft aangekondigd dat het tegen eind 2023 geen PFC meer zal gebruiken.
PFC-vrije alternatieven
Tot die tijd kun je kiezen voor de volgende PFC-vrije en milieuvriendelijke impregneer alternatieven:
- Bionic-Finish Eco is gebaseerd op sterk vertakte polymeren met een hoge dichtheid aan hydrofobe (waterafstotende) elementen. Deze verbinding stoot water en waterige vuildeeltjes zeer goed af, is wasbestendig en slijtvast. Bovendien belemmert de Bionic-finish Eco het ademende vermogen niet. Finish Eco is Vaudes DWR-afwerking die bestaat uit afbreekbare componenten.
- Ook Ceplex en Dermizax kunnen beschouwd worden als alternatieven die volgens andere principes werken dan DWR-impregnering. Ceplex is een PU-coating en Dermizax is een soort PU-membraan met beweeglijke moleculen.
Impregnering is in ieder geval belangrijk, tenminste als je niet druipend nat wilt rondlopen wanneer het hard regent. En zoals je kunt zien, is er op dit moment veel aan het veranderen op de impregneringsmarkt. We zijn benieuwd hoe de outdoorsector zich verder in de goede richting zal ontwikkelen voor mens en milieu.
