Het woord “Peaks of the Balkans” is afkomstig van de ‘merknaam’ van een in 2006 aangelegde langeafstandswandelroute ofwel trail. Met een lengte van 192 km verbindt deze wandeltocht de landen Kosovo, Albanië en Montenegro. De route loopt in zuidelijke richting dwars door de hoogste en wildste bergmassieven van de Dinariden. Deze zijn ook bekend als de Dinarische Alpen.
De lokale namen voor deze regio zijn ‘Prokletije’ in Montenegro en Albanië en ‘Koprivnik” in Kosovo. De in Albanië gelegen gebieden van deze bergtocht staan ook wel bekend als ‘Albanese Alpen’ of ‘Vervloekte bergen/ Accursed Mountains’. Het hoogste gedeelte is Maja Jezercë dat op 2694 meter ligt en zich volledig op Albanees grondgebied bevindt.
De geschiedenis van Peaks of the Balkans in vogelvlucht
De zuidelijke Dinarische Alpen behoort tot de gebieden waar tijdens de Kosovo-oorlog om is gevochten. Deze oorlog eindigde in juni 1999. De laatste gevechten van de Joegoslavische oorlogen vonden plaats in Macedonië in 2001, waar Albanese separatisten in opstand waren gekomen. Vijf jaar later werd de langeafstandswandelroute Peaks of the Balkans aangelegd en gepopulariseerd. Dit als onderdeel van een project van de Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ). Daarvoor waren al andere pogingen ondernomen om de bevolking van de buurlanden dichter bij elkaar te brengen. Het ‘Balkan Peace Park Project’ bijvoorbeeld had geprobeerd om gesloten, oude herderspaden en handelsroutes over de grenzen te heropenen. Sinds 2006 werkt GIZ aan de ontwikkeling van bergtoerisme in de Albanese vallei stad Theth, voornamelijk door bevordering van de bewegwijzering van paden en het publiceren van kaarten en wandelgidsen. In 2013 ontving het project de prijs ‘Tourism of Tomorrow’.
‘Peaks of the Balkans’ is een bewust gekozen Engelstalige naam. Met de naam wilde men het internationale karakter van het project onderstrepen en bergliefhebbers wereldwijd te enthousiasmeren voor een regio die vrij onbekend is. Het toerisme moet inkomsten genereren voor de lokale bevolking, een einde maken aan de verwaarlozing van de berggebieden en de landen dichter bij elkaar brengen door gemeenschappelijke belangen. Hiervoor hebben de lokale toeristenorganisaties en wandelverenigingen hun krachten gebundeld met GIZ, de penvoerder en drijvende kracht achter dit project.
Twintig jaar geleden was deze regio niet toegankelijk vanwege de politieke situatie en het nagenoeg ontbreken van infrastructuur. Daarom biedt een reis hiernaartoe nog steeds een vleugje avontuur en een oorspronkelijke culturele ervaring.
Bergen en landschap: is Peaks of the Balkans de moeite waard?
De volledig bewegwijzerde rondwandeling voert over oude herderspaden en verbindingswegen tussen hoge alpiene bergen tot hoogtes van 2300 meter. De trail doorkruist daarbij een rijke veelzijdigheid aan soms adembenemende landschappen. Er duiken steeds weer nieuwe uitzichten op door de hoge en ruige bergtoppen. De indrukken variëren van diepe, groene valleien en dichte bossen tot uitgestrekte alpenweiden en schilderachtige dorpjes. Ook spot je hier heldere bergmeren, watervallen en rivieren. Het berglandschap herbergt ook een zeer rijke flora en fauna en een eeuwenoude berglandbouwcultuur. Een deel van deze rijkdom wordt beschermd door nationale parken zoals het Prokletije Nationaal Park en het Valbona Nationaal Park.
Good to know: de ‘Peaks of the Balkans’ bevinden zich naast de platgetreden toeristische paden. Daarom bieden de afgelegen dorpen een zeer authentieke cultuur en gastvriendelijkheid. Wandelaars kunnen overnachten in traditionele hotels en authentieke lokale gerechten uitproberen. Bovendien zijn er goede mogelijkheden om kennis te maken met de gebruiken en tradities van je gastheer/gastvrouw.
Kortom, de hierboven gestelde vraag kan volmondig worden bevestigd. Ja, de reis naar Peaks of the Balkans is absoluut de moeite waard! Ondanks het feit dat deze wat omslachtig is en het Balkanavontuur zelfs bureaucratische drempels opwerpt (meer hierover lees je in de volgende hoofdstukken).
De Peaks of the Balkans trail – cijfers, gegevens en feiten
Afbeelding: Stephan Bernau
De gehele Peaks of the Balkans-route duurt ongeveer 10 tot 15 dagen, afhankelijk van tempo en route. De minimale hoogte van 670 meter wordt daarbij gepasseerd in de buurt van Cerem, Albanië, en de maximale hoogte van 2290 meter tussen de Albanese hoge alpenweide Dobёrdol en de Kosovaarse hoge alpenweide Milishevc. Bergopwaarts zijn ongeveer 9800 hoogtemeters te overmeesteren, bergafwaarts zijn dat ongeveer 9900 meter.
Deze langeafstandswandeling kan in elk van de drie landen starten: Theth (Albanië), Plav (Montenegro) en de spectaculaire Rugovakloof (Kosovo). Dit zijn stuk voor stuk de favoriete vertrekpunten en bestemmingen van de reisorganisatoren. Het meest gekozen vertrekpunt en bestemming vanwege de goede infrastructuur is het bloeiende toeristische dorp Theth in Albanië. Vanaf daar steekt de rondwandeling, die meestal met de klok mee wordt afgelegd, de grens over naar Vusanje, een idyllisch valleidorpje in Montenegro. Daarna gaat de route verder naar Plav, een klein stadje prachtig gelegen aan het meer, en terug de bergen in naar Babino Polje. Vanaf daar wandel je langs de grenskammen naar Kosovo. Uiteindelijk gaat de route over verschillende bergkammen terug naar Albanië, waar hij eerst afdaalt in de prachtige Valbona-vallei en uiteindelijk over de al even mooie Valbona-pas terug naar Theth.
De etappes van de ene slaapplaats naar de andere zijn soms echt lang. Daarom wordt dringend aanbevolen voldoende water en verzorging mee te nemen. Levensmiddelenwinkels zijn alleen te vinden in grotere plaatsen zoals Plav of Valbonё.
Welke infrastructuur en diensten zijn aanwezig?
Er zijn diverse overnachtingsmogelijkheden waaronder berghutten, hotels, almhutten en kampeerplaatsen. De inwoners van de 3-landenregio zijn vaak erg gastvrij. De verscheidenheid aan accommodatie varieert van traditionele stenen huizen, zogenaamde ‘kulas’, tot kleine berghutten waar lokale en zelfgemaakte gerechten worden geserveerd. Een veelgeprezen, authentiek voorbeeld van dat laatste is de hooggelegen berghut Dobёrdol.
De mogelijke overnachtingslocaties bij een klassieke wandeling met de klok mee zijn:
1. Theth, Albanië; 2. Vusanje, Montenegro; 3. Plav, Montenegro; 4. Babino Polje, Montenegro; 5. Liqinat i Kuçishtёs, Kosovo; 6. Reka e Allagёs, Kosovo; 7. Milishevc, Kosovo; 8. Dobёrdol, Albanië; 9. Çerem, Albanië en 10. Valbonё, Albanië.
In het seizoen tussen mei en oktober wordt vooraf reserveren sterk aanbevolen omdat anders een overnachting niet kan worden gegarandeerd.
De bewegwijzering is wit-rood-wit in Albanië, rood-wit-rood in Kosovo en een rode cirkel met wit centrum in Montenegro. De totale route is gemarkeerd met dit symbool, soms voorzien stickers met het groen-witte ‘Peaks of the Balkan’-logo.
Het beste seizoen voor deze trekking is de zomer tussen juni en oktober. In juni kan het pad nog her en der bedekt zijn met sneeuwresten die het lopen zwaarder maken. In juli en augustus wordt het heel warm en dat geldt dan vooral voor de dorpjes in de dalen aan de zuidkant. Daar schijnt namelijk de felle zuidelijke zon van de mediterrane breedtegraden.
Waar vind ik alle informatie die nodig zijn voor de planning?
Met Peaksofthebalkans.com heeft de route z’n eigen, overzichtelijke en gebruiksvriendelijk vormgegeven website. Hier staat alle informatie die nodig is voor de planning en organisatie. Hier zijn onder andere de GPS-gegevens van veel wegpunten (WP’s) en goede beschrijvingen van de afzonderlijke etappes per dag verkrijgbaar. (Hiervoor ga je met de cursor naar het tabblad ‘Trail description’, waar een dropdownmenu wordt geopend met de afzonderlijk aanklikbare etappes). De GPS-gegevens (UTM) van de verschillende etappes zijn verdeeld in drie delen: wegpuntnummer, UTM-coördinaten en hoogte (voorbeeld – startpunt bij de brug in Theth: Waypoint (WP) 1., UTM 34T399041 4694459, 716 m).
Hoe moeilijk of zwaar is de Peaks of the Balkans-trek?
De moeilijkheidsgraad van de route omvat technisch gezien alleen de graden ‘makkelijk’ en ‘middelzwaar’. Op de etappes met aanduiding ‘makkelijk’ kom je alleen licht omhooglopende en comfortabele wegen tegen. Ook zonder kaart kun je je hier oriënteren. Op de ‘middelzware’ etappes heeft de gemarkeerde route steile hellingen en er is een risico op vallen. Hier zijn basis oriëntatievaardigheden en tredvastheid een vereiste.
Moeilijk stukken zijn alleen te vinden op de optionele routes naar een top en zijwegen. Daar kan de route af en toe ongemarkeerd en moeilijk tot bijna helemaal niet herkenbaar zijn. Naast een goed oriëntatievermogen vereist het terrein soms ook een vermogen om moeilijkheden en gevaren in te kunnen schatten. Voor blootgestelde stukken is het beter dat je geen last hebt van hoogtevrees. Ervaring en vertrouwdheid met een alpiene uitrusting kan nodig zijn.
Alleen op basis van de lengte van ruim 190 kilometer heb je voor de tocht een goede lichamelijke conditie nodig en betrouwbare berguitrusting (bijv. wandelschoenen, water- en windbestendige kleding, hoofdlampen, GPS, EHBO-set, mobiele telefoon). Ook al is de route overal gemarkeerd en bewegwijzerd, hij voert door onbewoond en eenzaam berggebied op meer dan 2000 meter hoogte. Wandelaars moeten voorbereid zijn op wisselende weersomstandigheden en voldoende proviand meenemen.
Wandelaars die weinig ervaring hebben en/of diegenen die tegen de noodzakelijke vooruit planning opzien, kunnen het beste de route lopen met een ervaren gids en/of in een georganiseerde groep. Voor de begeleiding van individuele personen en groepen staan lokale, door de Duitse Alpenvereniging opgeleide, gidsen ter beschikking. Hun contactgegevens zijn te vinden op de officiële website.
Welke varianten zijn er?
Naast de Peaks of the Balkans zijn er nog vele andere paden en wegen in de zuidelijke Dinariden. Sommige hiervan zijn bewegwijzerd en aangegeven op kaarten. Je kunt dus elk deel van de langeafstandswandelroute afzonderlijk verkennen en omwegen maken, toppen beklimmen of binnenwegen nemen. Dergelijke varianten zijn ideaal als je weinig tijd hebt of afzonderlijke spectaculaire delen van de bergen beter wilt leren kennen. Of als je maar in één land wilt blijven om grensformaliteiten te vermijden. Er zijn tal van aantrekkelijke bestemmingen, zoals de populaire bergtop Zla Kolata (2535 m, de hoogste berg van Montenegro), de sprookjesachtige bergmeren Buni Jezerce (Albanië), of de bizarre bunkers waarmee voormalig dictator Enver Hoxha heel Albanië ‘versierde’. Deze en andere highlights van het drielandenpunt zullen we binnenkort in een ander artikel nader toelichten.
Waar moet ik vooral op letten?
De Balkanlanden controleren aan hun grenzen iedereen die het land binnenkomt of verlaat. Daarom kunnen langeafstandsbergwandelaars niet om een beetje bureaucratie heen. Zo mag je alleen met een vooraf verleende toestemming de groene grenzen in de bergen (Border Crossing Permits) passeren. Om deze tijdig in handen te krijgen, moet het proces ten minste twee weken voor het begin van de wandeling worden gestart. Bij de invulling van de formulieren moeten de exacte data en de exacte locatie van de grensovergangen bekend zijn. De vergunningen kunnen o.a. via websites worden aangevraagd. Wil je die moeite liever vermijden? Dan kun je jezelf aansluiten bij een tocht waarbij de reisorganisatie of het reisbureau de formaliteiten overneemt.
Tip voor als je geen zin hebt in papierwerk of georganiseerde rondreizen: reis afzonderlijk naar de landen en trek rond zonder grenzen over te steken. Alles wat je nodig hebt is je paspoort en, als je met de auto reist, je rijbewijs en kentekenbewijs. En daarnaast voor Albanië, de zogenaamde groene verzekeringskaart, als bewijs voor de verzekeringsdekking van de auto. Een beetje geduld kan ook geen kwaad, want bij de grensovergangen kan het verkeer soms files veroorzaken. Het zou jammer zijn om hierdoor het Balkan-gebergte maar helemaal te mijden. Het landschap en de cultuur zorgen echt voor ongeëvenaard fantastische ervaringen.
Hoe kom ik bij de ‘Peaks of the Balkans’ trail?
Reizen met het vliegtuig naar een van de drie hoofdsteden Tirana (Albanië), Podgorica (Montenegro) of Prishtinë (Kosovo) is snel en gemakkelijk. Hiervoor is een paspoort met een geldigheidsduur van minstens 6 maanden voldoende. Vanuit deze hoofdsteden duurt de reis naar de bergen enkele uren, vaak over smalle en hobbelige bergwegen.
Als je op eigen gelegenheid met het openbaar vervoer reist, moet je rekening houden met een extra dag om een van de valleistadjes Theth (Albanië), Vusanje (Montenegro) of Reka e Allagës (Kosovo) te bereiken. Qua tijd en logistiek is reizen vanuit Kosovo via het aan de voet van het gebergte gelegen stadje Pejë en de Rugova-kloof (waar de langeafstandswandelroute ongeveer 15 km na Pejë de weg kruist) de gemakkelijkste optie.
Vanuit Podgorica loopt een relatief goede, directe en landschappelijk spectaculaire straat naar Vusanje, maar door Albanië en daarom met twee grensovergangen. Omrijden op alleen Montenegrijns grondgebied gaat over een zeer smalle en hobbelige bergweg. De weg naar Theth is vanuit Podgorica en Tirana snel te bereiken en doorgaans in goede staat. Hij heeft echter veel nauwe passages die in de zomer voor lastige manoeuvres kunnen zorgen als het erg druk is op de weg.
Literatuur en kaarten
Tot nu toe is er slechts één Duitstalige wandelgids:
– Rother Wanderführer Peaks of the Balkans: Albanien, Kosovo und Montenegro. Dreiländerrundweg und Tageswanderungen.
Binnenkort publiceert Kompass-Verlag een nieuwe gids over dit fascinerende gebied.
– ‘Peaks of the Balkans, Prokletje Wanderkarte 1:60.000’, Huber Verlag, opgesteld in samenwerking met de Duitse GiZ (Gezelschap voor internationale samenwerking) en plaatselijke toeristeninformatiecentra; verkrijgbaar in de vakhandel of online
– ‘Peaks of the Balkans 1:60000: cross border hiking Albania – Kosovo – Montenegro’, opgesteld door het Peaks of the Balkans-project, verkrijgbaar op Amazon
