Bosbaden: een natuurlijk geneesmiddel of placebo?

Bosbaden wordt steeds populairder. Veel mensen verlangen naar de rust van het bos. De positieve gezondheidseffecten op de bloeddruk, stress en stemming zijn natuurlijk mooi meegenomen. Maar wat is bosbaden precies? En wat zijn de positieve effecten concreet?

Bosbaden en boswandeling: wat is het verschil?

Is bosbaden een nieuw fenomeen of alleen maar een moderne naam voor de boswandeling zoals we die kennen?

Eigenlijk is het geen van beide. Bij een boswandeling gaat het vooral om beweging in de frisse lucht en afwisseling tussen de stedelijke omgeving en de natuur.

De betekenis van bosbaden is meer therapeutisch. Het houdt in dat je jezelf helemaal onderdompelt in de sfeer en aanwezigheid van het bos. Dit heeft een herstellend effect op het lichaam en de geest.

Je kunt dit op verschillende manieren doen. Het beste zijn mindfulness oefeningen waarbij je de natuur beleeft met verschillende zintuigen. Je neemt dan heel bewust de tijd om rust te vinden en jezelf vrij van gedachten door het bos te laten meevoeren.

Bosbaden om zelf uit te proberen:

1. Ga op een prettige plek in het bos staan, zitten of liggen en concentreer je afwisselend op één zintuiglijke waarneming tegelijk. Dit kan bijvoorbeeld het gehamer van een specht zijn, het frisse groen van de bladeren, de aardse geur van dood hout, of de ruwe stam van een boom.
2. 360 graden blik: hierbij laat je je blik langzaam van je voeten naar de hemel dwalen en draai je jezelf langzaam tot je je omgeving volledig visueel hebt waargenomen.

In Nederland is het fenomeen bosbaden nog relatief nieuw. In Japan wordt deze vorm van ontspanning in het bos, Shinrin Yoku genoemd. Deze wordt er al tientallen jaren beoefend en wordt zelfs door artsen voorgeschreven.

Shinrin Yoku: bosbaden in Japan

De term werd al in 1982 als onderdeel van een marketingcampagne van het Japanse ministerie van Landbouw, Bosbouw en Visserij gepromoot om de band van de bevolking met de natuur te versterken.

Acht jaar later voerde de Japanse professor voor milieuwetenschappen Miyazaki Yoshifumi de eerste studies naar het onderwerp uit. Hij ontdekte een verband tussen vertoeven in het bos en minder stresshormonen.

Andere Japanse studies bevestigden dit positieve effect. Hierdoor ontwikkelde bosbaden zich tot een erkende therapievorm.

Aan Japanse universiteiten is Shinrin Yoku oftewel bosgeneeskunde sindsdien een erkend onderzoeksgebied.

Japanners hebben van oudsher een sterke band met het bos. Volgens het traditionele Japanse geloof zit er een geest in elk levend wezen en sommige Japanners bidden zelfs tot oeroude bomen.

Effecten van bosbaden

• Beweging en frisse lucht: het bos biedt een gezond contrast met het kantoorleven waarin meestal zittend wordt gewerkt.
• Optisch effect De kleur groen heeft een rustgevend effect.
• Herinnering: de meeste mensen beschouwen het bos als een prettige omgeving. De meesten onder ons hebben als kind in het bos gespeeld of gekampeerd. Alleen al de geur van het bos brengt je terug naar deze mooie momenten.
• Mindfulness: mindfulness-oefeningen worden onder andere in de psychotherapie toegepast. Een meditatieve concentratie op de omgeving, het hier en nu, kan helpen om zorgen en stress te laten verdwijnen. Theoretisch gezien kan dit in elke omgeving. Mensen die veel ervaring met bosbaden hebben, zijn ervan overtuigd dat het bos bijzonder goed geschikt is om te ontspannen en het hoofd leeg te maken.
• Medische effecten: medisch gezien is bij bosbaden het effect van de essentiële oliën die door bomen worden uitgestoten bijzonder waardevol. Terpenen, die behoren tot de fytonciden, zijn plantaardige stoffen die planten helpen om te communiceren en ongedierte af te weren. Sommige van deze stoffen hebben een anticarcinogene werking. Dit betekent dat ze kanker tegengaan.

De meeste positieve effecten zijn trouwens ook merkbaar zonder spirituele onderdompeling in de sfeer van het bos. Een doodgewone boswandeling of een uitgebreide trekkingtour leveren dus vrijwel dezelfde voordelen op.

Professor Andreas Michalsen, hoofdarts voor natuurgeneeskunde, stelt dat tijd doorbrengen in de tuin en zelfs kamerplanten ook een positief effect hebben. Toch is het bos echt wel de onovertroffen winnaar.

Effecten van bosbaden op het menselijke lichaam

Professor Qing Li uit Japan wordt beschouwd als autoriteit op het gebied van bosgeneeskunde. In een onderzoek naar de effecten van bosbaden op het immuunsysteem stelde hij vast dat bosbaden de activiteit van natuurlijke killercellen verhoogt.

Natuurlijke killercellen zijn een subgroep van de witte bloedcellen en deel van het immuunsysteem. Ze zijn onder andere verantwoordelijk voor het elimineren van kankercellen.

In het onderzoek werd een verhoogde activiteit van de natuurlijke killercellen zelfs nog 30 dagen na het bosbaden gemeten. Dat betekent dat maar één dag bosbaden per maand al een positief effect heeft op het immuunsysteem.

Li kon bovendien aantonen dat de hoeveelheid stresshormonen, zoals adrenaline en noradrenaline, significant wordt verlaagd door ontspanning in het bos.

Een onderzoek van de University of Michigan kwam tot vergelijkbare conclusies. Het in speeksel gemeten niveau van het stresshormoon cortisol daalde al significant tijdens de eerste 20-30 minuten in het bos. De proefpersonen waren dus ontspannen.

Bosbaden is geen vervanging voor klinische geneeskunde

Bosbaden heeft positieve effecten op het lichamelijke en geestelijke welzijn. Maar het kan klinische geneeskunde niet vervangen.

Het moet eerder worden gezien als een preventieve methode. Hoewel een bosbad ook als therapie voor de behandeling van psychische problemen of bijvoorbeeld in de palliatieve zorg wordt toegepast. Daarbij staan vooral mindfulness-oefeningen centraal.

Bosbaden draagt bij aan de bescherming van het milieu

Net als voor alle andere outdooractiviteiten, zoals wandelen en bergbeklimmen, geldt voor bosbaden het volgende:
hoe meer tijd je in de natuur doorbrengt, hoe meer je jezelf ermee verbonden voelt.

Beide activiteiten vergroten het bewustzijn van door de mens veroorzaakte milieuschade en het belang om de natuur te beschermen.

Conclusie

Bosbaden is in essentie een spirituele ervaring met vele gezondheidsvoordelen. Het idee komt oorspronkelijk uit Japan en wordt sinds een paar jaar ook steeds populairder in Nederland.

Het groen van de bomen, de rust in het bos, beweging in de frisse lucht, mindfulness-oefeningen die tijdens het bosbaden worden gedaan en de door bomen uitgestoten essentiële oliën worden beschouwd als bevorderlijk voor de gezondheid. Als bijeffect bevordert de band met de natuur de persoonlijke belangstelling voor natuurbescherming.

Je geniet trouwens ook zonder een spirituele mindset al van de meeste voordelen door gewoon een boswandeling te maken.